مقدمه
حضور باکتری در خون (باکتریمی) می‌تواند عواقب غیر‌قابل جبران و حتی مرگ به دنبال داشته باشد [
1]. سالیانه حدود 95 درصد موارد مرگ‌و‌میر کودکان به علت مننژیت در کشورهای در حال توسعه به وقوع می‌پیوندد. همچنین، مننژیت باکتریال به عنوان یک علت مهم مورتالیته و موربیدیته در کودکان و بالغین محسوب می‌شود [
2]؛ بنابراین در صورت تأخیر در درمان یا درمان نامناسب احتمال عوارض مادام‌العمر عصبی همیشه وجود دارد که این عوارض در سنین پایین به مراتب بیشتر و جدی‌تر است [
3].
برای تشخیص باکتریمی و نیز عفونت مایع مغزی نخاعی متداول‌ترین روش، کشت و جداسازی باکتری است که به دنبال آن آزمایش حساسیت آنتی‌بیوتیک باکتری جداشده نیز صورت می‌گیرد که در انتخاب داروی مناسب جهت درمان بیمار کمک‌کننده است. با توجه به وقت‌گیر بودن این آزمایشات، در ابتدا درمان تجربی بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک درباره حساسیت باکتری‌های آن منطقه شروع می‌شود [
4].
این مطالعات باید به صورت مستمر در هر جامعه‌ای صورت گیرند، زیرا نوع باکتری‌های جداشده از نمونه‌های مختلف و مقاومت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در طول زمان تغییر می‌کند [
5]. انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب هنگام تشخیص بیماری بسته به نوع میکروارگانیسم متفاوت خواهد بود و همچنین بر اساس اطلاعات همه‌گیر شناختی مربوط به شایع‌ترین ارگانیسم در هر گروه سنی، جنسی و الگوهای مقاومت آنتی‌بیوتیکی در هر ناحیه تعیین می‌شود [
6].
در همین ارتباط تعیین کارآیی آنتی‌بیوتیک‌های مختلف علیه باکتری‌های عامل این عفونت‌ها و تعیین مقاومت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها راهنمای بسیار خوبی را برای هدایت پزشکان جهت انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب اولیه فراهم خواهد کرد [
7]. با توجه به روند افزایشی مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی انجام مطالعات منظم دوره‌ای با هدف پایش وضعیت مقاومت آنتی‌بیوتیکی در کشور ضروری است. با توجه به لزوم به‌روزرسانی اطلاعات درباره نوع باکتری‌ها و حساسیت آن‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها در بیمارستان گلستان اهواز، این تحقیق به بررسی باکتری‌های جداشده از کشت‌های خون و مایع مغزی نخاعی و مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در بیماران بستری در بیمارستان گلستان اهواز پرداخت.
روش بررسی
در این مطالعه که از نوع توصیفی مقطعی است، نتایج تمام نمونه‌های خون و مایع مغزی نخاعی ارسال‌شده برای کشت از بخش‌های بستری بیمارستان گلستان اهواز طی شش ماه اول سال ۱۳۹۸ بررسی و اطلاعات مربوطه از پرونده‌های پزشکی بیماران استخراج شد. اطلاعات ثبت‌شده در فرم مخصوص هر بیمار که شامل خصوصیات جمعیت‌شناختی شامل سن و جنسیت، باکتری‌های عامل عفونت خون و مایع مغزی نخاعی، تعداد باکتری‌های شمارش‌شده و نیز مقاومت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها استخراج شد.
نتایج اخذ‌شده از پرونده پزشکی بیماران به شرح زیر به دست آمده بود: کشت خون روی محیط Brain Heart Infusion ،Chocolate Agar ،Blood Agar Mac Conkey یا EMB انجام شد. کشت مایع مغزی نخاعی نیز روی محیط کشت‌های Mac Conkey Blood Agar ،Chocolate Agar و محیط مایع Thioglycolate انجام شد. سپس آزمایشات استاندارد افتراقی بیوشیمیایی برای هر دو نوع نمونه نظیر اندول، ام آر، سیترات، اوره، تولید گاز و تخمیر لاکتوز و نیز تست‌های کاتالاز و کوآگولاز برای شناسایی باکتری‌ها انجام شد.
بعد از تشخیص نوع باکتری به منظور انجام حساسیت آنتی‌بیوتیکی از روش دیسک دیفیوژن روی محیط مولر هینتون آگار استفاده شد. نتایج این آزمایش بر اساس معیارهای CLSI بررسی شد. مسائل اخلاقی تحقیق حاضر به شرح زیر رعایت شد: استخراج داده‌های لازم از پرونده‌های بیماران پس از اخذ اجازه از ریاست محترم مرکز آموزشی درمانی گلستان اهواز صورت گرفت. به‌گونه‌ای از نمونه‌های بالینی استفاده شد که هیچ‌گونه تداخلی در سیر آزمایشات بیمار رخ نداد.
در این مطالعه از نمونه‌هایی که به صورت روتین در روند مراقبتی بیمار از بیماران گرفته شد، استفاده شد. در مورد استفاده از نمونه‌های آزمایشگاهی هیچ‌گونه هزینه اضافی از بیماران گرفته نشد و همه هزینه‌های طرح بر عهده مجری بود. به جای استفاده از اسا‌می بیماران فقط از کد آزمایشگاه آن‌ها استفاده شد و مشخصات شخصی افراد در جایی درج نشد. به واحدهای مورد پژوهش و بیماران در مورد محرمانه نگه داشتن همه اطلاعات کسب‌شده از آن‌ها، اطمینان کامل داده شد.
آنالیز آماری
جهت توصیف مرکز داده‌ها در متغیرهای کمّی از میانگین یا میانه و جهت توصیف پراکندگی داده‌ها از انحراف معیار یا دامنه میان چارکی استفاده شد. جهت تحلیل داده‌ها به صورت تک متغیره از آزمون‌های کای‌اسکوئر (آزمون دقیق فیشر)، من‌ویتنی و آنووا یا کروسکال والیس استفاده شد. همه آنالیزها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 انجام شد.
یافته‌ها
در مطالعه حاضر، باکتری‌های جداشده از کشت‌های خون و مایع مغزی نخاعی و مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در بیماران بستری در بیمارستان گلستان اهواز در شش ماه اول سال 1398 بررسی شد. در مجموع ۶۸۲ نمونه کشت خون بررسی شد که از این میان، ۲۷۰ نمونه (39/6 درصد) مربوط به زنان و ۴۱۲ نمونه (60/4 درصد) مربوط به مردها بود. در مجموع ۱۲۷۰ نمونه کشت مایع مغزی نخاعی بررسی شد که از این میان، ۵۰۵ نمونه (39/8 درصد) مربوط به زنان و ۷۶۵ نمونه (60/2 درصد) مربوط به مردها بود.
همچنین نتایج مربوط به توزیع سنی نمونه‌های مربوط به کشت خون و مایع مغزی نخاعی در
جدول شماره ۱ نشان داده شده است. از مجموع ۶۸۲ نمونه مورد مطالعه در ۸۳ مورد (12/17 درصد) نتیجه کشت خون مثبت گزارش شد و در سایر موارد (۵۹۹ نمونه معادل 87/83 درصد) نتیجه کشت خون منفی بود. همچنین از مجموع ۱۲۷۰ نمونه مورد مطالعه در ۹۷ مورد (7/6 درصد) نتیجه کشت مایع مغزی نخاعی مثبت گزارش شد و در سایر موارد (۱۱۷۳ نمونه معادل 92/4 درصد) نتیجه کشت مایع مغزی نخاعی منفی بود.
نتایج نمونه‌های کشت مثبت خون و نیز کشت مثبت مایع مغزی نخاعی به تفکیک جنسیت در ادامه بیان شده است. از ۸۳ نمونه دارای کشت مثبت خون، تعداد ۳۳ نفر (39/8 درصد) زن و تعداد ۵۰ نفر (60/2 درصد) مرد بودند. همان‌طور که مشاهده می‌شود، فراوانی مردهای دارای کشت خون مثبت بیشتر از فراوانی زنان دارای کشت مثبت خون بود، اما با در نظر گرفتن اینکه بیشتر نمونه‌های مورد مطالعه مرد بودند (60/4 درصد کل نمونه‌های مورد مطالعه)، مشاهده می‌شود که احتمال مثبت شدن نتایج کشت خون برای زنان ۱۲/۱۲ درصد و برای مردها 12/13 درصد بود. همچنین از ۹۷ نمونه دارای کشت مثبت مایع مغزی نخاعی، تعداد ۲۶ نفر (26/8 درصد) زن و تعداد ۷۱ نفر (73/2 درصد) مرد بودند.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، فراوانی مردهای دارای کشت مایع مغزی نخاعی مثبت بیشتر از فراوانی زنان دارای کشت مثبت بود، اما با در نظر گرفتن اینکه بیشتر نمونه‌های مورد مطالعه مرد بودند (60/4درصد کل نمونه‌های مورد مطالعه)؛ بنابراین مشاهده می‌شود که احتمال مثبت شدن نتایج کشت مایع مغزی نخاعی برای زنان 5/14 درصد بود و این میزان برای مردها 9/3 درصد بود.
توزیع موارد دارای کشت خون مثبت و کشت مثبت مایع مغزی نخاعی به تفکیک گروه سنی در
جدول شماره 2 نشان داده شده است. در مطالعه حاضر، بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت خون مربوط به بیماران ۷۴-۶۵ سال (18/1درصد) و سپس بیماران بالای ۷۵ سال (14/5 درصد) و بیماران ۴۴-۳۵ سال (14/5درصد) بود و کمترین فراوانی بیماران با کشت مثبت خون مربوط به گروه سنی ۴-۱ سال (4/8 درصد) بود. و کمترین فراوانی بیماران با کشت مثبت خون مربوط به گروه سنی ۴-۱ سال (4/8 درصد) بود.
با محاسبه درصد احتمال مثبت شدن نتایج هر فرد و ابتلا به عفونت خون در هر گروه سنی (به منظور حذف تأثیر فراوانی متفاوت بیماران مورد مطالعه در گروه‌های سنی مختلف)، مشاهده شد که بیشترین احتمال مثبت شدن نتایج کشت خون و ابتلا به عفونت خون در گروه سنی زیر یک سال (19/51 درصد) بود و سپس گروه‌های سنی بالای ۷۵ سال (۱۶ درصد)، ۷۴-۶۵ سال (14/85 درصد)، ۴۴-۳۵ سال (14/81 درصد)، ۲۴-۱۵ سال (14/2 درصد) در مرتبه‌های بعدی قرار داشتند. سایر گروه‌های سنی دارای شانس ابتلای مشابه (حدود ۱۰-۸ درصد) به هم بودند و در مرتبه‌های بعدی قرار داشتند.
در مطالعه حاضر، بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت مایع مغزی نخاعی مربوط به بیماران با سن ۲۴-۱۵ سال (28/9 درصد بود و سپس گروه سنی ۷۴-۶۵ سال (17/5 درصد) و سپس گروه سنی ۶۴-۵۵ سال (12/4 درصد) قرار داشتند. کمترین فراوانی موارد مثبت مربوط به گروه سنی ۳۴-۲۵ سال (۱ درصد) و گروه‌های سنی ۴-۱ سال و ۱۴-۵ سال (هر‌کدام 3/2 درصد) بود.
با محاسبه درصد مثبت شدن نتایج کشت مایع مغزی نخاعی و ابتلای هر فرد به عفونت مایع مغزی نخاعی در هر گروه سنی (به منظور حذف تأثیر فراوانی متفاوت بیماران مورد مطالعه در گروه‌های سنی مختلف) مشاهده شد که بیشترین احتمال ابتلای هر فرد به عفونت مایع مغزی نخاعی در گروه سنی بالای ۷۵ سال (۲۲/۲۲ درصد) بود و سپس گروه‌های سنی ۷۴-۶۵ سال (14/8 درصد) و ۲۴-۱۵ سال (14/07 درصد) در مرتبه‌های بعدی قرار داشتند. کمترین شانس ابتلا به عفونت نیز مربوط به گروه سنی ۳۴-۲۵ سال (0/95 درصد) بود.
نتایج مربوط به فراوانی میکرو‌ارگانیسم‌های شناسایی‌شده در کشت بیماران دارای کشت مثبت خون و کشت مثبت مایع مغزی نخاعی در
جداول شماره 3 و
4 نشان داده شده است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، شایع‌ترین باکتری‌های عامل عفونت خون، باکتری استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی با 32/5 درصد بود و سپس باکتری‌های کلبسیلا با 24/1 درصد و پسودوموناس با 21/7 درصد در مرتبه بعدی بیشترین عامل ایجاد عفونت خون قرار داشتند و سایر عوامل میکروبی در مرتبه‌های بعدی قرار داشتند. شایع‌ترین باکتری عامل عفونت مایع مغزی نخاعی شامل باکتری کلبسیلا (30/9 درصد) و بعد استرپتوکوک گروه دی (انتروکوک) (6/20 درصد)، سپس پسودوموناس (15/5 درصد) بود. دیپلوکوک گرم مثبت با 12/3 درصد و ژیاردیا تروفوزوئیت با 10/3 نیز در مراحل بعدی شایع‌ترین عوامل عفونت بودند. مقاومت و حساسیت آنتی‌بیوتیکی باکتری‌های شایع عامل عفونت خون (
جدول شماره 5) و عفونت مایع مغزی نخاعی (
جدول شماره 6) نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های متداول نیز بررسی و نتایج در جداول ذکر‌شده ارائه شده است.
بحث
در مطالعه انجام‌شده، در 12/17درصد موارد، نتیجه کشت خون مثبت گزارش شد. همچنین در 7/6 درصد موارد، نتیجه کشت مایع مغزی نخاعی مثبت گزارش شد. هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر، روحی و همکاران در مطالعه خود به بررسی فراوانی ارگانیسم‌های مختلف و تعیین الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در سال‌های 1392-1393 در بیمارستان توحید شهر سنندج پرداختند و از 3242 مورد بیماری مورد بررسی 180 مورد کشت خون مثبت وجود داشت [
8].
کیهانیان و همکاران در مطالعه خود فراوانی باکتری‌های جداشده از کشت خون و الگوی حساسیت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در طی سال‌های 2015-2014 در بیمارستان‌های آموزشی رشت را بررسی و مشاهده کردند که از 3283 بیماری که از آن‌ها کشت خون صورت گرفته از 225 مورد (6/85 درصد) باکتری جدا شد [
9].
محمودی و همکاران در مطالعه خود در سال 1393-1392 در بیمارستان‌های همدان 195 مورد کشت خون مثبت شناسایی کردند. معتمد فر و همکاران در سال 2013 در مطالعه خود شیوع عوامل اتیولوژیک و الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیکی بیماران مبتلا به مننژیت باکتریال در بیمارستان نمازی شیراز را طی سال‌های 2013-2011 بررسی و مشاهد کردند که از 2229 نمونه‌های مایع مغزی نخاعی مشکوک به مننژیت 225 ( 11/3 درصد) نمونهها کشت مثبت داشتند [
10].
در مطالعه عبدی‌نیا و همکاران در مرکز آموزشی کودکان تبریز در مطالعه خود، فراوانی باکتری‌های جداشده از مایع مغزی نخاعی کودکان و الگوی حساسیت آنتی‌بیوتیکی آن‌ها در طی سال‌های 2013-2003 بررسی کردند که 107 مورد مثبت کشت مایع مغزی نخاعی وجود داشت [
11]. در مطالعه حاضر، 60/2 درصد موارد مبتلا به عفونت خون مرد بودند و 73/2 درصد موارد مبتلا به عفونت مایع مغزی نخاعی مرد بودند.
در مطالعه کیهانیان و همکاران (2015-2014) 116 مورد از کشت خون‌های مثبت مربوط به مردان و 106 مورد مربوط به بیماران زن بود [
9]. نیکونژاد و همکاران در سال ۱۳۹۲ در مطالعه توصیفی مقطعی خود الگوی حساسیت و مقاومت آنتی‌بیوتیکی در میکرو‌ارگانیسم‌های ایزوله‌شده از بخش‌های مختلف بیمارستان شامل ادرار، خون، خلط، زخم، ترشح بیماران بستری در بیمارستان طالقانی ارومیه را بررسی کردند. این محققان گزارش کردند که 48/4 درصد نمونه‌های کشت مثبت مربوط به بیماران مرد و 51/6 درصد مربوط به بیماران زن بودند [
12].
همان‌طور که مشاهده می‌شود نتایج مطالعه نیکونژاد و همکاران با نتایج مطالعه حاضر مبنی بر شیوع بیشتر موارد عفونت خون در مردها در مقایسه با زنان متناقض است. در مطالعه معتمدفر و همکاران در سال 2013 از موارد مثبت مایع مغزی نخاعی 53/7 درصد مربوط به بیماران مرد بود [
13].
در مطالعه عبدی‌نیا و همکاران از موارد مثبت مایع مغزی نخاعی 56/07 درصد مربوط به بیماران مرد بود [
11]. در مطالعه حاضر، بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت خون مربوط به بیماران ۷۴-۶۵ سال (18/1 درصد) و سپس بیماران با سن بالای ۷۵ سال (14/5 درصد) و بیماران ۴۴-۳۵ سال (14/5 درصد) بود و کمترین فراوانی بیماران با کشت مثبت خون مربوط به گروه سنی ۴-۱ سال (4/8 درصد) بود. همچنین، بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت مایع مغزی نخاعی مربوط به بیماران با سن ۲۴-۱۵ سال (28/9 درصد) بود و سپس گروه سنی ۷۴-۶۵ سال (17/5 درصد) و سپس گروه سنی ۶۴-۵۵ سال (12/4 درصد) قرار داشتند. کمترین فراوانی موارد مثبت مربوط به گروه سنی ۳۴-۲۵ سال (۱ درصد) و گروه‌های سنی ۴-۱ سال و ۱۴-۵ سال (هر‌کدام 3/2 درصد) بود. هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر، در مطالعه نیکونژاد و همکاران (۱۳۹۲)، میانگین سنی بیماران با نتیجه کشت مثبت خون حدود 60 سال (دامنه ۹۹-۱۲ سال) بود [
12] که نشان‌دهنده شیوع بیشتر عفونت خون با افزایش سن است و از این نظر با نتایج مطالعه حاضر کاملاً همسو است.
در مطالعه پیش‌رو شایع‌ترین باکتری‌های عامل عفونت خون، باکتری استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی با 32/5 درصد بود و سپس باکتری‌های کلبسیلا با 24/1 درصد و پسودوموناس با 21/7 درصد در مرتبه بعدی قرار داشتند. شایع‌ترین باکتری عامل عفونت مایع مغزی نخاعی شامل باکتری کلبسیلا (30/9 درصد) و سپس استرپتوکوک گروه دی (انتروکوک) (20/6 درصد)، سپس پسودوموناس (15/5 درصد) بود. دیپلوکوک گرم مثبت با 12/3 درصد و E. coli با 10/3 درصد نیز در مراحل بعدی شایع‌ترین عوامل عفونت بودند.
هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر، در مطالعه نیکونژاد و همکاران، شایع‌ترین باکتری گرم منفی عامل عفونت خون اشریشیا کولی و شایع‌ترین باکتری گرم مثبت موجود استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی بود. بیشترین میزان باکتری‌های موجود در انواع نمونهها به ترتیب در ادرار (اشریشیا کولی 57/9 درصد)، خون (استاف کوآگولاز منفی 33/5 درصد)، زخم و ترشحات (استاف اورئوس) و خلط (آسینتوباکتر) بود (10) که این نتایج با نتایج مطالعه حاضر مبنی بر شیوع بیشتر باکتری استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی در نمونه‌های کشت خون بیماران کاملاً هم‌خوانی دارد.
در مطالعه کیهانیان و همکاران شایع‌ترین باکتری‌های جداشده از کشت خون‌های مثبت شامل پسودوموناس آئروژینوزا 29/3 درصد، استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی 22/2 درصد، استافیلوکوک اورئوس 12/4 درصد ،E. coli12 درصد بود [
9].
روحی و همکاران در مطالعه خود در سال‌های 1393-1392 باکتری‌های جداشده به ترتیب شیوع شامل استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس 51/11 درصد، استافیلوک اورئوس 10 درصد، آسینتو باکتر 10 درصد ،E. coli 9/44 درصد، استافیلوکوک ساپروفیتیکوس 6/66 درصد، انتروباکتر 5/55 درصد، استرپتوکوکوس 4/44 درصد، شیگلا 1/66 درصد، سراشیا 1/66 درصد [
8].
در مطالعه محمودی و همکاران در سال 1393-1392 بعد از بررسی کشت‌های خون مثبت شایع‌ترین ارگانیسم‌های جداشده عبارت بودند از: استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی 30/77 درصد، اشریشیا کولی 26/67 درصد و کلبسیلا 11/28 درصد [
10]. در مطالعه معتمدفر و همکاران در مطالعه خود در سال 1393 شایع‌ترین ارگانیسم‌های جداشده از کشت‌های مثبت مایع مغزی نخاعی شامل استافیلوکوک اپیدرمیدیس 45/5 درصد، گونه‌های استرپتوکوک 7/8 درصد، اشریشیا کولی 5/9 درصد، استافیلوکوک اورئوس 5/9 درصد و آسینتو باکتر 5/9 درصد بود [
13]. در مطالعه عبدی‌نیا و همکاران شایع‌ترین ارگانیسم‌های جداشده از کشت‌های مثبت مایع مغزی نخاعی در اطفال شامل استرپتوکوک پنومونیه 34/5 درصد، هموفیلوس آنفولانزا 23/36 درصد و نایسریا مننژایتیدیس 6/5 درصد بود [
11]. در مطالعه حاضر، برای باکتری‌های جداشده از خون یا مایع مغزی نخاعی بیشترین مقاومت باکتریایی برای آنتی‌بیوتیک‌های آمپی‌سیلین، سفتریاکسون، سفازولین، سفکسیم و سفوتاکسیم و بیشترین حساسیت برای آنتی‌بیوتیک‌های مروپنم، کولیستین و لووفلوکساسین مشاهده شد.
در مطالعه نیکونژاد و همکاران حساس‌ترین دارو برای باکتری اشریشیا کولی نیتروفورانتوئین خوراکی و مقاوم‌ترین سفالکسین و نالیدیکسیک اسید بودند [
12]. همچنین حساس‌ترین داروها به استافیلوکوک کوآگولاز منفی و انکومایسین و ای می‌پنم و مقاوم‌ترین اریترومایسین و سفالکسین و سفکسیم بودند.
در مجموع این محققان در مطالعه خود اظهار داشتند که بیشترین میزان باکتری‌های موجود و حساس‌ترین آنتی‌بیوتیک نسبت به آن‌ها در انواع نمونهها به ترتیب در ادرار (اشریشیا کولی 57/9 درصد، نیتروفورانتوئین)، خون (استاف کوآگولاز منفی 33/5 درصد، وانکومایسین)، زخم و ترشحات (استاف اورئوس، وانکومایسین) و خلط (آسینتوباکتر، ایمیپنم) بود و مقاوم‌ترین داروها در همه نمونه‌های مذکور، سفالکسین، اریترومایسین و سفیکسیم (بیشتر از ۷۰ درصد) بود [
10].
در مطالعه مشابه دیگری که توسط رمضان‌زاده و همکاران (۱۳۹۵) انجام شد، گزارش شد که 51/46 درصد از ایزوله‌های اشریشیا کولی، 43/47 درصد کلبسیلا، 44/28 درصد انتروباکتر، 58/99 درصد پسودوموناس و ۳۳/۳۳ درصد مورگانلا بیشترین میزان مقاومت را به تری‌متوپریم سولفومتوکسازول نشان دادند. در 76/06درصد از ایزوله‌های اسینتوباکتر، 53/26 درصد سراشیا، 73/33 درصد شیگلا و 76/92 درصد سیتروباکتر، بیشترین میزان مقاومت به ترتیب به سفوتاکسیم، تتراسایکلین، تری‌متوپریم سولفومتوکسازول و تتراسایکلین و سفتریاکسون بود [
14].
در مطالعه نعمتی و همکاران بیشترین میزان حساسیت باکتری‌های عامل عفونت خون نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های سیپروفلوکساسین و آمیکاسین دیده شد [
15]. در مطالعه روحی و همکاران در سال‌های 1392=1393 بیشترین مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌های جداشده از کشت‌های خون در استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس مربوط به وانکومایسین (30/66 درصد)، در استافیلوک اورئوس مربوط به وانکومایسین (33/33 درصد)، در آسینتو باکتر مربوط به آمپی‌سیلین و آمیکاسین (100 درصد)، در E. coli سولفومتوکسازول (47/76 درصد)، در استافیلوکوک ساپروفیتیکوس مربوط به وانکومایسین (66/91 درصد)، در انتروباکتر سفوتاکسیم، سفتی‌زوکسیم، آمپی‌سیلین و آمیکاسین (50 درصد)، در استرپتوکوکوس مربوط به پنی‌سیلین (75 درصد)، در شیگلا مربوط به سفتی‌زوکسیم (100 درصد)، در سراشیا مربوط به سولفامتوکسازول، تتراسیکلین، آمیکاسین و آمپی‌سیلین (100 درصد) است [
8]. در مطالعه کیهانیان و همکاران بیشترین مقاومت‌های دارویی مربوط به آمپی‌سیلین، سفتی‌زوکسیم، سفتریاکسون، سفالوتین، کوتریموکسازول، سفازولین، سفوتاکسیم، سفتازیدیم، نیتروفورانتویین و جنتامایسین بود [
9].
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر، در 12/17 درصد موارد نتیجه کشت خون مثبت و در 7/6 درصد موارد نتیجه کشت مایع مغزی نخاعی مثبت گزارش شد. 60/2 درصد موارد مبتلا به عفونت خون مرد بودند و 73/2 درصد موارد مبتلا به عفونت مایع مغزی نخاعی مرد بودند. بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت خون مربوط به بیماران با سن ۷۴-۶۵ سال (18/1 درصد) بود و سپس بیماران بالای ۷۵ سال (14/5 درصد) و نیز بیماران ۴۴-۳۵ سال (14/5 درصد) در مرتبه‌های بعدی قرار داشتند.
همچنین، بیشترین فراوانی نتایج کشت مثبت مایع مغزی نخاعی مربوط به بیماران با سن ۲۴-۱۵ سال (28/9 درصد) بود و سپس گروه سنی ۷۴-۶۵ سال (17/5 درصد) بود. شایع‌ترین باکتری‌های عامل عفونت خون، باکتری استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی با 32/5 درصد بود و سپس باکتری‌های کلبسیلا با 24/1 درصد و پسودوموناس با 21/7 درصد بودند و شایع‌ترین باکتری عامل عفونت مایع مغزی نخاعی شامل باکتری کلبسیلا (30/9 درصد) و سپس استرپتوکوک گروه دی (انتروکوک) (20/6 درصد)، سپس پسودوموناس (15/5 درصد) بود. بیشترین مقاومت باکتریایی برای آنتی‌بیوتیک‌های آمپی سیلین، سفتریاکسون، سفازولین، سفکسیم و سفوتاکسیم و بیشترین حساسیت برای آنتی‌بیوتیک‌های مروپنم، کولیستین و لووفلوکساسین مشاهده شد.
باکتری‌های جداشده از کشت خون و نیز مایع مغزی نخاعی به درمان پاسخ کامل دادند و بین پاسخ به درمان با آنتی‌بیوتیک حساس و جنسیت و سن ارتباط معناداری مشاهده نشد و در تمام موارد پاسخ کامل به درمان مشاهده شد. با توجه به بیشترین مقاومت باکتری‌های عامل عفونت خون و مایع مغزی نخاعی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های آمپی‌سیلین، سفتریاکسون، سفازولین، سفکسیم و سفوتاکسیم و در مقابل بیشترین حساسیت این باکتری‌ها نسبت به مروپنم، کلیستین و لووفلوکساسین پیشنهاد می‌شود که در درمان تجربی این بیماران این مسئله لحاظ شود.
همچنین با توجه به شیوع روزافزون مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی در جهان و کشور ما، با توجه به اهمیت فراوان این مسئله، برنامه‌‌ریزی و آموزش جهت مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها در موارد لازم و به شیوه صحیح توصیه می‌شود. جهت بررسی بهتر الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیکی در استان خوزستان پیشنهاد می‌شود که مطالعات کامل‌تر با تعداد بیشتر نمونه در شهرهای مختلف استان و در بیمارستان‌های مختلف انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی اصول اخلاق در پژوهش در این مقاله رعایت شده است.
حامی مالی
این مقاله حامی مالی ندارد.
مشارکت نویسندگان
هر دو نویسنده به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
Refrences
- Reynolds R, Potz N, Colman M, Williams A, Livermore D, MacGowan A, et al. Antimicrobial susceptibility of the pathogens of bacteraemia in the UK and Ireland 2001-2002: The BSAC Bacteraemia resistance surveillance programme. J Antimicrob Chemother. 2004; 53(6):1018-32. [DOI:10.1093/jac/dkh232] [PMID]
- Fegin RD, Cherry J, Demmler GJ. Textbook of pediatric infection diseases. Philadelphia: Saunders; 2004. https://books.google.com/books/about/Textbook_of_Pediatric_Infectious_Disease.html?id=uYunmgEACAAJ
- Imananagha K, Peters E, Philip-Ephraim E, Ekott J, Imananagha L, Ekure E, et al. Acute bacterial meningitis in a developing country: Diagnosis related mortality among paediatric patients. Cent Afr J Med. 1998; 44(1):11-5. https://europepmc.org/article/med/9631108
- Karlowsky JA, Jones ME, Draghi DC, Thornsberry C, Sahm DF, Volturo GA. Prevalence and antimicrobial susceptibilities of bacteria isolated from blood cultures of hospitalized patients in the United States in 2002. Ann Clin Microbiol Antimicrob. 2004; 3:7. [DOI:10.1186/1476-0711-3-7] [PMID] [PMCID]
- Fargi E, Jafari A. Determining the frequency of antibiotic sensitivity in blood infections in Ardabil province in 2010-2011. Int J Mol Clin Microbiol. 2012; 2(1):128-33. http://www.ijmcm.ir/article_513252.html
- Ghotaslou R, Yeganeh-Sefidan F, Salahi-Eshlaqi B, Ebrahimzadeh-Leylabadlo H. Etiology of acute bacterial meningitis in Iran: A systematic review. Acta Med Iran. 2015; 53(8):454-61. https://acta.tums.ac.ir/index.php/acta/article/view/4265
- El Bashir H, Laundy M, Booy R. Diagnosis and treatment of bacterial meningitis. Arch Dis Child. 2003; 88(7):615-20. [DOI:10.1136/adc.88.7.615] [PMID] [PMCID]
- Ruhi S, Mohammadi B, Ramazanzadeh R, Mohammadi S, Zandi S. [Prevalence of isolated bacterial and antibiotic resistant pattern of them in positive blood cultures isolated from patients admitted to different parts of Toohid Hospital of Sanandaj city (2013-2014) (Persian)]. Navid No. 2015; 18(60):34-41. [doi:10.22038/nnj.2015.6752]
- Keihanian F, Saeidinia A, Abbasi K, Keihanian F. Epidemiology of antibiotic resistance of blood culture in educational hospitals in Rasht, North of Iran. Infect Drug Resist. 2018; 11:1723. [DOI:10.2147/IDR.S169176] [PMID] [PMCID]
- Mahmoudi H, Ghasemi Bassir HR, Hosseini SM, Arabestani MR, Alikhani MY. [The frequency of bacteria isolated from blood cultures and antibiotic susceptibility patterns among admitted patients in Hospital of Hamedan University of Medical Sciences (Persian)]. Iran J Med Microbiol. 2016; 10(4):69-74. https://ijmm.ir/article-1-414-en.html
- Abdinia BA, Rezaee MA, Oskouie SA. Etiology and antimicrobial resistance patterns of acute bacterial meningitis in children: A 10-year referral hospital-based study in northwest Iran. Iran Red Crescent Med J. 2014; 16(7):e17616.[DOI:10.5812/ircmj.17616] [PMID] [PMCID]
- Nikoonejad A, Gharabaghi N, Davari M, Ayromloo M, Nejad Rahim R. [Sensitivity pattern and resistance against antibiotics in isolated microorganism of hospitalized patients (Persian)]. Stud Med Sci. 2013; 24(10):785-90. https://umj.umsu.ac.ir/article-1-1988-en.html
- Motamedifar M, Ebrahim-Saraie HS, Mansury D, Nikokar I, Hashemizadeh Z. Prevalence of etiological agents and antimicrobial resistance patterns of bacterial meningitis in Nemazee Hospital, Shiraz, Iran. Arch Clin Infect Dis. 2015; 10(2):e22703. [DOI:10.5812/archcid.10(2)2015.22703]
- Ramazanzadeh R, Moradi G, Zandi S, Mohammadi S, Rouhi S, Pourzare M, et al. [A survey of contamination rate and antibiotic resistant of Gram-negative bacteria isolated from patients in various wards of Toohid and Besat Hospitals of Sanandaj city during 2013-2014 years. Pajouhan Sci J. 2016; 14(3):11-9. [DOI:10.21859/psj-140311]
- Nemati N, Javadpour S, Nazemi A. [Antibiogram pattern of isolated bacteria from bacteremia in hospitalized children-Bandar Abbas, Iran (Persian)]. Hormozgan Med J. 2011; 14(4):297-30 https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=194865
)