مقایسه آنت یاکسیدا نهای کلی بزاق افراد سیگاری و غی رسیگاری دارای پریودنتیت مزمن

مقدمه 
پریودنتیت یک بیماری التهابی است که استخوان آلوئول، لثه و لیگامان پریودنتال را درگیر می‌کند. اتیوپاتولوژی و پاتوفیزیولوژی بیماری‌های پریودنتال به طور واضح مشخص نیست. حضور میکروارگانیسم‌های خاص در دهان و تأثیر محصولات سمی‌ای که توسط باکتریها تولید می‌شود و واکنش سیستم ایمنی که توسط عفونت باکتریایی تحریک می‌شود درنهایت منجر به تخریب بافت‌های سالم می‌شود. از ویژگی‌های مهم بیماری پریودنتال تولید رادیکال‌های آزاد است که مقداری از آن‌ها توسط باکتری‌ها و مقداری هم حاصل پاسخ‌های ایمنی است. افزایش تولید رادیکال‌های آزاد با کاهش دفاع آنتی‌اکسیدان‌ها همراه است. به هم خوردن تعادل بین سیستم آنتی‌اکسیدانت و پرواکسیدانت منجر به تهاجم اکسیداتیو بیشتر و در‌نتیجه تخریب بافت‌های پریودنتال می‌شود [1، 2].
بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک سیگار کشیدن یک فاکتور محیطی بسیار مهم و اثرگذار بر روی شکل‌گیری و پیشرفت بیماری‌های پریودنتال است [3]. سیگار کشیدن به عنوان یک ریسک‌فاکتور مهم برای بیماری پریودنتیت‌، استرس اکسیداتیو در بدن را تحریک می‌کند و باعث به‌ وجود آمدن عدم توازن بین گونه‌های فعال اکسیژن و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شود. اثر مضر ترکیبات سیگار، دلیل افزایش شیوع بیماری‌های پریودنتال، پوسیدگی، نئوپلاستیک شدن بافت دهان در افراد سیگاری است. استعمال دخانیات باعث تشکیل اکسیدان‌های قوی از جمله گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و آلدهیدهای فرّار می‌شود. عامل اکسیداسیون می‌تواند تخریب جدی بیومولکول‌ها، مثل پروتئین‌ها و آنزیم‌ها را در پی داشته باشد که منجر به ایجاد مشکلات فیزیولوژیک متعدد می‌شود [4 ,5]. 
 آنتی‌اکسیدان ماده‌ای است که می‌تواند از آسیب اکسیداتیو به یک مولکول هدف جلوگیری کند یا آن را به تأخیر اندازد [6]. آنتی‌اکسیدان‌های معمول شامل ویتامین A ،E ، C و ترکیبات مشخصی، که کاروتنویید نامیده می‌شوند، هستند. آنتی‌اکسیدان‌ها به جلوگیری از تخریب سلول‌های سالم با پایدار کردن رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. زمانی که آنتی‌اکسیدان‌ها به اندازه کافی برای انجام عمل پراکسیداسیون وجود نداشته باشد، رادیکال‌های آزاد شروع به صدمه زدن به سلول‌های سالم می‌کنند و مشکلاتی مانند صدمه به سلول‌های ایمنی را در پی دارد که باعث افزایش ریسک ابتلا به عفونت می‌شود. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که هر آنتی‌اکسیدان به طور منحصر‌به‌فردی برای سیستم ایمنی ارزش دارد و سطح بالای یک آنتی‌اکسیدان به اندازه فعالیت تمامی آنتی‌اکسیدان‌ها در کنار هم مؤثر نیست [7]. 
در مطالعه‌ای اثر سیگار کشیدن و درمان پریودنتال در پراکسیداسیون چربی و فعالیت آنتی‌اکسیدانت بزاق بررسی شد. کمترین مقدار پراکسیداسیون چربی در بزاق افراد غیرسیگاری که از نظر پریودنتال سالم بودند اندازه‌گیری شد. سطح (مالوند آلدهید) در بیماران دارای پریودنتیت سیگاری در مقایسه با بیماران غیرسیگاری گروه کنترل به طور مشخصی بیشتر است. بیماران دارای پریودنتیت پراکسیداسیون چربی بیشتری نسبت به افراد سالم نشان دادند و این اثر با سیگار کشیدن افزایش یافت. درمان‌های غیر‌جراحی پریودنتال منجر به کاهش MDAوGSH-PH (گلوتاسیون پراکسید) نسبت به میزان آن‌ها در گروه کنترل سالم می‌شود [8]. 
در مطالعه دیگر ظرفیت آنتی‌اکسیدان کلی بزاق درسیگاری‌های با پریودنتیت مزمن شدید مورد ارزیابی قرار گرفت. ظرفیت آنتی‌اکسیدان کلی بزاق در سیگاری‌های با پریودنتیت مزمن شدید به طور قابل ملاحظه‌ای کمتر از غیرسیگاری‌ها بود [9]. هدف از انجام این مطالعه بررسی میزان آنتی‌اکسیدان‌های کلی بزاق دربیماران دارای پریودنتیت مزمن سیگاری و غیرسیگاری بود. 
روش بررسی 
انتخاب افراد مورد‌مطالعه 
پس از هماهنگی‌های لازم با بخش پریودنتولوژی و بخش تشخیص بیماری‌های دهان و دندان دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه جندی‌شاپور، 60 نفر بیمار (30 نفر سیگاری و 30 نفر غیرسیگاری)، 60-20‌ساله مراجعه کرده به این بخش‌ها که بر اساس معیارهای مربوط به طبقه‌بندی بیماری‌های پریودنتال آکادمی پریودنتولوژی آمریکا (1999) پریودنتیت مزمنشان تشخیص داده شده بود، برای این مطالعه مورد شاهدی انتخاب شدند. بیماران حداقل در 30 درصد دندان‌ها پاکت‌های بالای 5 میلی‌متر و حداقل 20 دندان در دهان داشتند. افرادی که این شرایط را داشتند از مطالعه خارج شدند: حاملگی و شیردهی؛ مصرف الکل و اعتیاد به مواد مخدر و غیره در طی دو سال گذشته؛ مصرف آنتی بیوتیک یا داروهای ایمونوساپرسیو و آنتی‌اکسیدانت در طی 3 ماه گذشته؛ هیستوری تروما یا جراحی در طی 4 هفته گذشته؛ بیماری دیابت ملیتوس، سرطان ، بیماری قلبی عروقی و بیماری‌های اتوایمیون، مانند آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن و غیره؛ فراد مبتلا به عفونت HIV‌؛ شرایط التهابی (منظور ژنژیویت با درجات مختلف موضعی و ژنرالیزه است)؛ پریودنتیت مهاجم؛ بیماری‌های دهانی مانند زخم‌ها‌، پلاک‌های سفید و قرمز و تومور و غیره؛ انجام درمان پریودنتال در طی 3 ماه گذشته.
افرادی به عنوان فرد سیگاری در نظر گرفته شدند که حداقل 3 نخ سیگار در روز برای حداقل 6 ماه بکشند. 
جمع آوری نمونه بزاق
پس از توضیح کار، از بیماران CC5 بزاق غیر‌تحریکی گرفته شد. زمان جمع‌آوری بزاق 11-9 صبح بود و بیماران باید 2 ساعت قبل از نمونه‌گیری غذا نخورده و چیزی نیاشامیده باشند و افراد سیگاری نیم‌ساعت قبل از نمونه‌گیری 1 عدد سیگار کشیده بودند. بیماران بزاق غیر‌تحریکی خود را در یک لوله آزمایش استریل شده خالی کردند. بلافاصله روی آن درپوش لوله آزمایش گذاشته شد و به فریزر منتقل و در دمای منهای 20 درجه سانتی‌گراد تا زمان انجام آزمایش نگهداری شد. سطح کلی آنتی‌اکسیدان‌ها به روش اسپکتروفتومتری کیت Randox (ساخت انگلستان) مورد اندازه‌گیری قرار گرفت و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در نمونه‌ها در طول موج 600 نانومتر اندازه‌گیری شدند. این کیت حاوی ABTS‌ است که به همراه پراکسیداز (مت میوگلوبین) و H2O2، کایتون رادیکال ABTS تولید می‌کند که به رنگ آبی سبز باثباتی است و در طول موج 600 نانومتر قابل اندازه‌گیری است. آنتی‌اکسیدان‌هایی که به این نمونه اضافه می‌شوند بسته به غلظتشان مانع ایجاد این طیف رنگی می‌شوند. در پایان نتایج به‌دست‌آمده توسط آزمون آماری تی با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 10 با هم مقایسه شدند. 
یافته‌ها
60 بیمار با پریودنتیت مزمن شامل 30 فرد سیگاری (28 مرد، 2 زن)، و 30 فرد غیرسیگاری (‌20 مرد و 10 زن‌) در این مطالعه شرکت کردند. متوسط سن افراد شرکت‌کننده به ترتیبسن و جنس بیماران سیگاری و غیر سیگاری مبتلا به پریودنتیت مزمن7/13±‌42/80 و 6/34±‌41/70  و متوسط تعداد نخ‌های سیگار کشیده شده 5/3±‌20/2 بود (‌جدول شماره 1‌).

سطح آنتی‌اکسیدان کلی بزاق در افراد سیگاری0/34±‌0/624 میلی‌مول بر لیتر و در افراد غیرسیگاری mmol/L 0/318±‌1/637 به دست آمد که آزمون تی نشان داد این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار است (جدول شماره 2).

بحث
در این مطالعه سطح آنتی‌اکسیدان‌های کلی بزاق در افراد سیگاری و غیرسیگاری دارای پریودنتیت مزمن، مورد مقایسه قرار گرفت. سیگار کشیدن و پریودنتیت ظرفیت آنتی‌اکسیدانت بزاق و دیگر مایعات بدن را به مخاطره می‌اندازند. آن‌ها آنزیم‌های مرتبط با استرس اکسیداتیو را افزایش می‌دهند. عوامل آنتی‌اکسیدان به 3 گروه تقسیم می‌شوند. یک گروه از تشکیل رادیکال‌های آزاد پیشگیری می‌کنند. گروه دوم به عنوان آنتی‌اکسیدانت‌های مهارکننده رادیکال‌ها هستند و رادیکال‌های آزاد را حذف می‌کنند و گروه سوم شامل آنزیم‌هایی هستند که DNA را ترمیم می‌کنند [10].
در مطالعه حاضر سطح آنتی‌اکسیدان کلی بزاق سیگاری‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای کمتر از غیرسیگاری‌ها بود. این نتایج مشابه با مطالعه گونچ. شیرزی بود [8، 9]. در مطالعه گانچ سطح آنتی‌اکسیدان بزاق افراد سیگاری با پریودنتیت کمتر از افراد غیرسیگاری بود ولی سطح MDA (آخرین محصول استرس اکسیداتیو) در افراد سیگاری به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از افراد غیرسیگاری بود [8]. مطالعه آن‌ها ثابت کرد که سیگار کشیدن به افزایش استرس اکسیداتیو و عدم تعادل بین اکسیدان و آنتی‌اکسیدان منجر می‌شود. در مطالعه شیرزی و همکاران هم ظرفیت آنتی‌اکسیدان کلی بزاق در افراد سیگاری با پریودنتیت مزمن شدید به طور قابل ملاحظه‌ای از افراد غیرسیگاری کمتر بود [9]. رای و همکاران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که گلوتاتیون کلی بزاق در افراد سیگاری مبتلا به پریودنتیت در مقایسه با افراد غیرسیگاری بیشتر بود. آن‌ها نشان دادند که غلظت گلوتاتیون کلی بزاق بعد از درمان پریودنتال مانند جرم‌گیری و تسطیح سطح ریشه در افراد سیگاری و غیرسیگاری کم می‌شود [11].
مطالعه ما به مقایسه سطح آنتی‌اکسیدان‌های کلی بزاق در افراد سیگاری و غیرسیگاری دارای پریودنتیت مزمن پرداخته بود. در حالی که تعدادی از مطالعات غالباً سطح یک یا چند آنتی‌اکسیدان و فاکتورهای اکسیداتیو را بررسی کرده‌اند. به عنوان مثال در مطالعه ای که توسط آگنیهوتری و همکارانش انجام گرفت سطح کلی SOD (به عنوان فاکتور آنتی‌اکسیدانی) در GCF (مایع شیار لثه) و بزاق افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیرسیگاری کاهش داشت [4]. از جمله مواردی که باید در انجام این مطالعه در نظر داشت مدت‌زمان نگهداری نمونه‌ها در شرایط انجماد به مدت 2 ماه و اندازه‌گیری آن توسط کیت است. ضمناً آلودگی‌های شهر اهواز به عنوان یک شهر محاصره در تأسیسات نفتی را نیز نباید از نظر دور داشت. این امر می‌تواند روی سطوح مختلف آنتی‌اکسیدان تأثیر داشته باشد. 
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج مطالعه حاضر که کاهش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها در بزاق افراد سیگاری مبتلا به پریودنتیت مزمن دیده می‌شود می‌توان به بیماران سیگاری ترک سیگار را پیشنهاد کرد که به عنوان یک قدم مهم در درمان بیماری پریودنتال از طریق افزایش سطح آنتی‌اکسیدان‌هاست. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این طرح تحقیقاتی در کمیته اخلاقی دانشگاهدانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز به تصویب رسید و از شرکت‌کنندگان در این مطالعه رضایت‌نامه کتبی گرفته شد.

حامی مالی
معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز حامی مالی این پژوهش می‌باشد.‌ 

مشارکت نویسندگان
 تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور که در تصویب کردن این طرح تحقیقاتی کمال همکاری را مبذول فرمودند تشکر و سپاس‌گزاری به‌عمل می‌آید.

References

1. Cutando A, Gómez-Moreno G, Arana C, Acuña-Castroviejo D, Reiter RJ. Melatonin: Potential functions in the oral cavity. J Periodontol. 2007; 78(6):1094-102. [DOI:10.1902/jop.2007.060396] [PMID]
2. Golusińska-Kardach E, Napierała M, Sokalski J, Kardachi H, Florek E. [Periodonta disease in smokers, and the parameters of oxidative stress (Polish)]. Przegl Lek. 2015; 72(10):584-7. [PMID]
3. Newman MG, Takei H, Klokkevold PR, Carranza FA. Carranza's clinical periodontology. Amsterdam: Elsevier Health Sciences; 2011. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=BspTzxVK6-kC&oi=
4. Agnihotri R, Pandurang P, Kamath SU, Goyal R, Ballal S, Shanbhogue AY, et al. Association of cigarette smoking with superoxide dismutase enzyme levels in subjects with chronic periodontitis. J Periodontol. 2009; 80(4):657-62. [DOI:10.1902/jop.2009.080545][PMID]
5. Rao P, Ande A, Sinha N, Kumar A, Kumar S. Effects of cigarette smoke condensate on oxidative stress, apoptotic cell death, and HIV replication in human monocytic cells. PLoS One. 2016; 11(5):e0155791. [DOI:10.1371/journal.pone.0155791][PMID][PMCID]
6. Sies H. Oxidative stress: oxidants and antioxidants. Exp Physiol. 1997; 82(2):291-5.[DOI:10.1113/expphysiol.1997.sp004024]
7. Azzi A, Stocker A. Vitamin E: non-antioxidant roles. Prog Lipid Res. 2000; 39(3):231-55.[DOI:10.1016/S0163-7827(00)00006-0]
8. Guentsch A, Preshaw PM, Bremer-Streck S, Klinger G, Glockmann E, Sigusch BW. Lipid peroxidation and antioxidant activity in saliva of periodontitis patients: Effect of smoking and periodontal treatment. Clin Oral Investig. 2008; 12(4):345-52. [DOI:10.1007/s00784-008-0202-z][PMID]
9. Shirzaiy M, Rigi Ladiz MA, Dalirsani Z, Dehghan Haghighi J, Nakhaii AR. Evaluation of salivary total antioxidant capacity in smokers with severe chronic periodontitis. Int J High Risk Behav Addict. 2017; 6(3):e59486. [DOI:10.5812/ijhrba.59486]
10. Battino M, Bullon P, Wilson M, Newman H. Oxidative injury and inflammatory periodontal diseases: The challenge of anti-oxidants to free radicals and reactive oxygen species. Crit Rev Oral Biol Med. 1999; 10(4):458-76. [DOI:10.1177/10454411990100040301][PMID]
11. Rai B. Total salivary glutathione levels: Periodontitis in smoker and non-smoker. Adv med Dent Sci. 2008; 2(2):47-9. http://arnmsmb.com/old/amds/2008/47-49.pdf