پی شبینی رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به بیماری کووید 19 بر اساس سواد سلامت با نقش میانجی رسان هها و مسئولی تپذیری اجتماعی در بزرگسالان ساکن اهواز

مقدمه 
از زمان شیوع بیماری کووید 19میلیون‌ها نفر به آن مبتلا شده‌اند و به کام مرگ رفته‌اند. بدون واکسن و درمانی مناسب، تنها راهکار باقی‌مانده برای کاهش مرگ، اقدامات احتیاطی برای کاهش بیماری و اطلاع‌رسانی دقیق نکات سلامتی است. رفتارهای توصیه‌شده برای کاهش بیماری کووید 19 شامل شست‌وشوی مکرر دست، کاهش تماس اجتماعی و پوشیدن ماسک و دستکش است [1]. این رفتارها که به رفتارهای پیشگیرانه معروف هستند، توسط سازمان بهداشت جهانی و مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها به عنوان روش‌های مؤثر فردی، برای محافظت افراد در برابر بیماری کووید 19 توصیه شده است. در پژوهش‌ها نیز نشان داده شده است که این رفتارهای پیشگیرانه به طور قابل توجهی خطر انتقال ویروس را کاهش می‌دهد [2]. 
رفتارهای سلامتی مهم‌ترین ابزار برای پیشگیری از شیوع بیماری‌های مسری مانند کووید 19 هستند، زیرا اغلب هیچ واکسن فوری‌ای وجود ندارد و درمان‌ها محدود هستند. حتی وقتی واکسن و یا معالجه در دسترس است، مهار پیشرفت بیماری تا حد قابل کنترل، برای اطمینان از پاسخ کافی مراقبت‌های بهداشتی، همچنان مهم است. یکی از عواملی که باعث می‌شود افراد احتمالاً روش‌های محافظتی را در پیش گیرند و آمادگی لازم را برای محافظت از ویروس کووید 19 نشان دهند، سواد سلامت افراد است [3]. سواد سلامت به عنوان ادراکات، دانش و توانایی افراد در درک، دسترسی، ارزیابی و استفاده از اطلاعات بهداشتی در پیشگیری و درمان بیماری‌ها در دوره زندگی به منظور بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است. سواد سلامت ناکافی با تصمیمات و نتایج ضعیف بهداشتی همراه است. افراد با سواد سلامت ناکافی در برقراری ارتباط مؤثر با ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی مشکل دارند [1]. علاوه بر این، افرادی که سواد سلامت بالاتری دارند، رفتارهای مرتبط با سلامت بهتری داشته‌اند که ممکن است برای سلامتی آن‌ها مفید باشد [1]. ظرفیت‌های سواد سلامت به افراد این امکان را می‌دهد تا در مورد خطرات، منابع و توصیه‌ها به‌خوبی آگاهی داشته باشند و در حالت ایده‌آل، برای دست‌یابی به سلامت عمومی رفتارهای مبتنی بر همبستگی را انجام دهند [4]. 
یکی از عوامل که با افزایش رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا ارتباط دارد، دریافت اطلاعات مربوط به کووید 19 به صورت آنلاین و از طریق رسانه است [5]. رسانه‌های جمعی از دیرباز شکل‌دهنده‌های اساسی ادراک درباره مخاطرات عمومی در نظر گرفته شده‌اند، به‌ویژه هنگامی که افراد تجربه دست اول یا اطلاعاتی در مورد خطرات سلامتی ندارند [6]. اطلاعات دریافت‌شده می‌تواند انجام رفتارهای پیشگیرانه را افزایش دهد [7]. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد مردم برای جست‌وجوی اطلاعات مربوط به کووید 19، به اینترنت بسیار اعتماد می‌کنند. اطلاعات بهداشتی دریافت‌شده به صورت آنلاین نه‌تنها خلأ اطلاعاتی را پر می‌کند بلکه بر تصمیم‌گیری افراد در مورد سلامتی نیز تأثیر می‌گذارد و با افزایش نگرانی افراد در مورد بیماری، آن‌ها را برای اقدامات فعال پیشگیرانه ترغیب می‌کند [5].
عامل دیگری که به نظر می‌رسد بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به بیماری اثرگذار باشد، مسئولیت‌پذیری اجتماعی است [7]. مسئولیت‌پذیری اجتماعی به نوعی یک فضیلت اخلاقی و لازمه هرگونه پیشرفت و موفقیت است [8]. اصطلاح «مسئولیت‌پذیری» نشان‌دهنده احساس مسئولیت افراد در قبال پیامدهای نامطلوب ناشی از نداشتن رفتار اجتماعی است [9]. پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهند افرادی که در قبال مسائل اجتماعی مانند آسیب‌های زیست‌محیطی، شیوع بیماری و تبعیض‌های اجتماعی احساس مسئولیت بیشتری دارند، بیشتر احتمال دارد رفتارهایی را انجام دهند که منجر به کاهش اثر این مشکلات شود [10]. درواقع، با مسئولیت‌پذیری اجتماعی می‌توان بی‌تفاوتی را کاهش و نوع‌دوستی را افزایش داد [11]. 
پژوهش‌های زیادی به بررسی رابطه رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا و سواد سلامت پرداخته‌اند [12 ,13 ,14]. همچنین پژوهش‌های زیادی روابط رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا با باور به اطلاعات رسانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را بررسی کرده‌اند. نتایج این پژوهش‌ها روابط میان رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا با سواد سلامت [14]، باور به اطلاعات رسانه [6] و مسئولیت‌پذیری اجتماعی [10، 15, 16, 17] را تأیید کرده‌اند. به طور کلی این پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا از یکسو با سواد سلامت و از سوی دیگر با باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی ارتباط دارد. گرچه پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این متغیرها با یکدیگر رابطه دارند اما عوامل واسطه‌ای مؤثر در این رابطه مشخص نشده است. به علاوه، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که رسانه تأثیر دوگانه بر رفتارهای پیشگیرانه دارد [1]. همچنین مسئولیت‌پذیری اجتماعی متغیری است که نقش اساسی در رفتار اجتماعی دارد [10].به همین دلیل هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه‌ای باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کروناست. همچنین گرچه پژوهش‌هایی درمورد رابطه بین سواد سلامت و اطلاعات رسانه‌ای با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا انجام شده است، اما پژوهشی که رابطه بین سواد سلامت، باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا را به شیوه تحلیل مسیر نشان دهد و روابط بین آن‌ها را با وضوح بیشتری نشان دهد، یافت نشد. بنابراین هدف این پژوهش ارائه مدلی برای تعیین نقش میانجیگر باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا بود. مدل مفهومی این پژوهش برای پاسخ به این هدف در تصویر شماره 1 ارائه شده است.

روش بررسی
جامعه، نمونه و روش نمونه‌گیری
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود و از روش همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر مبتنی بر رویکرد حداکثر درست‌نمایی (ml) استفاده شد. روش درست‌نمایی مشخص می‌کند که تا چه حد واریانس‌ها و کوواریانس‌های مشاهده‌شده بین شاخص‌ها می‌تواند با مدل مشخص‌شده توسط پژوهش بازسازی شود [18]. جامعه پژوهش حاضر بزرگسالان ساکن اهواز که به شبکه‌های مجازی دسترسی داشتند، بود. پرسش‌نامه به صورت آنلاین توسط شرکت‌کنندگان سایر استان‌ها به تعداد 80 مورد پاسخ داده شد که به دلیل محدود بودن مکان جامعه پژوهش به استان خوزستان، کنار گذاشته شدند. نمونه پژوهش حاضر نیز به صورت در دسترس بود. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش آنلاین استفاده شد. به این صورت که پرسش‌نامه‌ها به صورت آنلاینطراحی شدند و لینک آن‌ها در صفحات شبکه‌های اجتماعی مجازی به مدت 2 هفته ارسال شد. افرادی که مایل به شرکت در پژوهش بودند سؤالات را پاسخ دادند. پاسخ افراد به صورت خودکار در اکانت پژوهشگر در پرسلاین ذخیره و درنهایت پاسخ‌های 247 نفر مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفت. در روش‌شناسی مدل‌یابی معادلات ساختاری تعیین حجم نمونه می‌تواند بین 5 تا 15 مشاهده به ازای هر متغیر اندازه‌گیری‌شده تعیین شود [19]. ملاک‌های ورود به این پژوهش عبارت بودند از 1. داشتن سن بالای 18 الی 60 سال، 2. داشتن سواد خواندن، 3. آگاهی کار کردن با وسایل ارتباطی هوشمند. ملاک خروج از مطالعه عدم تمایل به تکمیل پرسش‌نامه‌ها بود. در این پژوهش از 4 پرسش‌نامه و مقیاس استفاده شد.
1. پرسش‌نامه رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به بیماری کووید 19‌: مقیاس رفتارهای پیشگیرانه بیماری کووید 19، بر اساس رفتارهای پیشگیرانه توصیه‌شده توسط پرسش و پاسخ سازمان بهداشت جهانی در مورد کرونا‌ویروس‌ها طراحی شده است [20]. PCIBS شامل 5 آیتم و طیف 5‌درجه ای (1‌= تقریباً هرگز، 5‌= تقریباً همیشه) به آن‌ها پاسخ داده شده است و نحوه انجام رفتارهای پیشگیرانه بیماری کووید 19 توسط افراد را ارزیابی می‌کند. نمره بالاتر PCIBS نشان‌دهنده انجام مکرر رفتارهای پیشگیرانه است [20]. این پرسش‌نامه از طریق همبسته شدن با پرسش‌نامه ناراحتی روانی، روایی واگرای رضایت‌بخشی نشان داد. همچنین همسانی درونی آن در پژوهشی [20] با روش آلفای کرونباخ 0/77 به دست آمد. 
2. مقیاس باور به اطلاعات رسانه: مقیاس اعتقاد به اطلاعات رسانه یا BCIS شامل 6 مورد است که در مقیاس لیکرت 5‌درجه‌ای پاسخ داده شده است (1‌= به‌شدت اعتقاد ندارم؛ 5‌= به‌شدت اعتقاد دارم) که نحوه اعتقاد افراد به اطلاعات رسانه در مورد کووید 19 را ارزیابی می‌کند. نمره بالا در این مقیاس نشان‌دهنده سطح بالاتری از اعتقاد به اطلاعات به‌دست‌آمده درمورد کووید 19 از طریق رسانه است. 6 منبع اطلاعات (با تأکید بیشتر بر منابع رسانه‌های اجتماعی) در این مقیاس شامل اتاق گفت‌وگوی لاین، صفحه اخبار لاین، فیس‌بوک، اخبار آنلاین، تلویزیون و روزنامه‌های سنتی بود [21]. همسانی درونی در پژوهشی [20] از طریق آلفای کرونباخ 0/87 گزارش شد. 
3. پرسش‌نامه مسئولیت اجتماعی: این پرسش‌نامه توسط احمدی و همکاران [9] تهیه شده است. این پرسش‌نامه دارای 9 سؤال و هدف آن ارزیابی میزان مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی در افراد است. نمره‌گذاری پرسش‌نامه به صورت طیف لیکرت 5‌نقطه‌ای است. این پرسش‌نامه دارای 2 بُعد مسئولیت‌پذیری فردی (گویه 4-1) و اجتماعی (گویه 9-5) است و برای به‌ دست آوردن امتیاز کل، مجموع امتیازات مربوط به تک‌تک سؤالات با هم محاسبه می‌شود. برای به دست آوردن امتیاز مربوط به هر بعد، مجموع امتیازات مربوط به تک‌تک سوالات آن بُعد با هم محاسبه می‌شود. امتیازات بالاتر نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری بالاتر فرد پاسخ‌دهنده خواهد بود و برعکس. در پژوهش احمدی و همکاران [9] روایی سازه این مقیاس به تأیید رسیده است. پایایی این پرسش‌نامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ نیز 80/0 گزارش شده است که بیانگر پایایی خوب این مقیاس است.
4. پرسش‌نامه سنجش سواد سلامت بزرگسالان‌: این ابزار توسط منتظری و همکاران [22] ایجاد شده است و با دقت بالایی توانایی سنجش سطح سواد سلامت را برای سنین 18 تا 65 سال دارد. این پرسش‌نامه دارای 33 گویه و 5 زیرمقیاس است؛ دسترسی (6 گویه)، مهارت خواندن (4 گویه)، فهم (7 گویه)، ارزیابی (4 گویه) و تصمیم‌گیری و کاربرد اطلاعات سلامت (12 گویه). حداقل نمره در این پرسش‌نامه 33 و حداکثر 100 است. نمره بالا نشانگر سواد سلامت بالاست. روایی واگرای این پرسش‌نامه با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی از نوع روش چرخش متعامد به دست آمد که نشانگر ارتباط قابل قبول بین متغیرها بود و ساختار 5‌عاملی آن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین، ضرایب همسانی درونی این ابزار با روش محاسبه آلفای کرونباخ برای 5 زیر‌مقیاس در فاصله 0/72 تا 0/89 قرار داشت [22]. 
یافته‌ها
نمونه پژوهش شامل 247 نفر بود که در دامنه سنی 18 الی 60 سال قرار داشتند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 36/65 با انحراف معیار 13/51 بود. 11 نفر از شرکت‌کنندگان دارای تحصیلات زیر دیپلم (4/5 درصد)، 36 نفر دارای تحصیلات دیپلم (14/6 درصد)، 18 نفر دارای تحصیلات کاردانی (7/3 درصد)، 88 نفر دارای مدرک کارشناسی (35/6 درصد)، 65 نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد (26/3 درصد) و 29 نفر دارای مدرک دکتری (11/7) بودند. 
نتایج ماتریس همبستگی در جدول شماره 1 نشان می‌دهد بین متغیرهای پیش‌بین (سواد سلامت)، میانجی (باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی) و ملاک (رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا) در سطح 0/01 همبستگی معنادار به دست آمد.

همان‌گونه که جدول شماره 2 نشان می‌دهد، برازش مدل ارائه‌شده، مطلوب است (1/63=RMSEA=0/05، P=0/20, X2/df:1/63، X2) و باور به اطلاعات رسانه‌ها در ارتباط با سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا نقش میانجی دارد.

تصویر شماره 2 الگوی مسیرها و ضرایب استاندار آن‌ها را در مدل پژوهش نشان می‌دهد.

در پژوهش حاضر رابطه سواد سلامت، باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا معنادار است. 
جدول شماره 3 ضرایب رگرسیونی و سطوح معناداری مدل نهایی پژوهش را نشان می‌دهد.

جدول شماره 3 ضرایب رگرسیونی و سطوح معناداری مدل نهایی پژوهش را نشان می‌دهد. الگوی مربوط به متغیرهای این پژوهش شامل سواد سلامت، رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا، باور به اطلاعات رسانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. ضرایب رگرسیونی در جدول شماره 3 نشان می‌دهد که سواد سلامت از طریق باور به اطلاعات رسانه‌ها (0/04=P=0/000, β) تأثیر غیرمستقیم بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا دارد. همچنین سواد سلامت از طریق مسئولیت‌پذیری اجتماعی (0/11=P=0/000, β) تأثیر غیرمستقیم بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا دارد.
جهت آزمودن اثر غیرمستقیم متغیرها از بوت استراپ استفاده شد. جدول شماره 4 نتایج حاصل از بوت استراپ را در رابطه سواد سلامت با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا با میانجیگری باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را نشان می‌دهد.

بر اساس این جدول، حد پایین و حد بالا برای متغیر میانجی باور به اطلاعات رسانه‌ها به ترتیب 15/57 و 56/16 است که با توجه به فاصله اطمینان95% و تعداد 5000 نمونه‌گیری مجدد، مقدار 16/06 درون این فاصله اطمینان قرار می‌گیرد و به این معنی است که نقش میانجی باور به اطلاعات رسانه‌ها در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا معنادار است. همچنین، برای متغیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی حد پایین و حد بالا به ترتیب 28/46 و 29/51 بود که با توجه به فاصله اطمینان 95% و تعداد 5000 نمونه‌گیری مجدد، مقدار 29/01 درون این فاصله اطمینان قرار می‌گیرد و به این معنی است که نقش میانجی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا معنادار است. 
بحث
هدف این پژوهش بررسی نقش میانجی باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا بود. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مدل پژوهش با داده‌های تجربی در حد مطلوبی برارزش داشته است. همچنین، این مدل نقش میانجی باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیگیرانه ابتلا به کرونا را تأیید می‌کند. به عبارت دیگر، سواد سلامت از طریق تأثیر بر باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا اثر می‌گذارد. سواد سلامت تأثیر مستقیمی بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا دارد. به عبارت دیگر، با افزایش سلامت سواد، رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد. این نتیجه با برخی پژوهش‌ها همسوست [12 ,13]. همچنین سواد سلامت تأثیر مستقیمی بر باور به اطلاعات رسانه‌ها دارد که این نتیجه همسو با پژوهش قبلی است [1]. به‌علاوه، سواد سلامت اثر مستقیمی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی دارد که این یافته همسو با برخی پژوهش‌ها است [8، 15، 23]. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد باور به اطلاعات رسانه تأثیر مستقیمی بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا دارد. این نتیجه نیز با برخی پژوهش‌ها همسوست [1، 5، 14]. درنهایت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا اثر مستقیمی دارد که با نتیجه تعدادی از پژوهش‌ها همسوست [8، 15]. 
در تبیین نتایج حاصل از پژوهش حاضر می‌توان گفت که سطح قابل قبولی از سواد سلامت باعث می‌شود افراد در درک و تفسیر چالش‌های مختلف که به سلامت آن‌ها مرتبط است، عملکرد بهتری داشته باشند و واکنش بهتری در برابر عوامل بیماری‌زا نشان دهند و از خود و اطرافیان خود مراقبت کنند [24]. همچنین در دوران شیوع بیماری کووید 19 اقدامات حفاظتی مانند ماسک زدن، روش صحیح سرفه کردن، بهداشت دست و اجتناب از تماس با افراد را انجام دهند. از طرفی، سطح پایین سواد سلامت با مسائلی چون درک ناکافی اطلاعات بهداشتی، آموزش‌های پزشکی و پیروی از آن‌ها، مشارکت کمتر جهت انجام رفتارهای پیشگیرانه، تشخیص دیرهنگام بیماری‌ها، ناتوانی در مهارت‌های خودمراقبتی و عدم تبعیت از رفتارهای سبک زندگی سالم مرتبط است [13]. بنابراین سواد سلامت با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا رابطه مثبت دارد. همچنین رسانه‌ها می‌توانند بر درک بحران تأثیر بگذارند و نقش مهمی برای کنترل پیامدهای بیماری و رفتارهای پیشگیرانه ایفا کنند [25]. درواقع با افزایش آگاهی مخاطبان از بیماری کووید 19 از طریق فعالیت رسانه‌های اجتماعی، مقابله با بیماری و رفتارهای پیشگیرانه افزایش یافته است [26]. بنابراین رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اطلاعات نقش مهمی در ایجاد الگوی رفتاری مناسب در مواجهه با بحران‌ها ایفا کنند [24]. همچنین در تبیین نقش میانجی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه از کرونا می‌توان گفت مسئولیت‌پذیری اجتماعی که به وظایف فرد در جامعه اشاره دارد منجر به رفتارهای پیش‌بینی‌شده‌ای می‌شود که در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای است که فرد در آن فعالیت می‌کند [27]. درواقع یکی از عوامل که می‌تواند در دوران شیوع بیماری نقش مهمی ایفا کند و پیامدهای منفی آن را کاهش دهد، مسئولیت‌پذیری اجتماعی است [15]. همچنین کسانی که مسئولیت‌پذیری در قبال مسائل اجتماعی مانند شیوه بیماری دارند، بیشتر احتمال دارد رفتارهایی انجام دهند که به کاهش تأثیر مشکلات بینجامد [15]. سواد سلامت یک استراتژی توانمندسازی مهم جهت افزایش جست‌وجوی اطلاعات پیرامون سلامتی، مسئولیت‌پذیری و کنترل رفتار خود است [23]. سواد سلامت از طریق رفتارهای مسئولانه موجبات رفتارهایی که متضمن سلامتی هستند را فراهم می‌آورد [23] و این آگاهی به افراد کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بهداشتی آگاهانه و در جهت سیستم مراقبت‌های بهداشتی داشته باشند [28]. به طور کلی رفتار اجتماعی تابع احساس مسئولیت در برابر پیامدهای منفی عدم اقدام اجتماعی است [16]. از لحاظ منطق نظری نیز مسئولیت‌پذیری نقش میانجی دارد، به طوری که برخی پژوهشگران معتقدند سواد و آگاهی‌ای که به رفتارهای اجتماعی مناسب منجر می‌شوند، تحت تأثیر احساس مسئولیتی هستند که افراد تجربه می‌کنند و آگاهی و احساس مسئولیت نقش متغیر تعدیلگر را بر رفتارهای اجتماعی دارند و اگر افراد احساس مسئولیت نکنند، نسبت به تعهدات خود به رفتار مناسب خنثی خواهند بود. به‌علاوه قبل از تمرکز بر مسئولیت‌ها هنگام ترویج رفتارهای اجتماعی درست، باید آگاهی و سواد افراد از رفتارهای درست افزایش یابد [16]. بنابراین می‌توان گفت هنگامی افراد در مقابل بیماری کووید 19رفتارهای پیشگیرانه را پیشه می‌کنند که سواد سلامت آن‌ها (به طور غیرمستقیم) در مورد این بیماری افزایش یافته باشد و نسبت به اجرای آگاهی خود احساس مسئولیت کنند. بنابر آنچه گفته شد و نتایج پژوهش حاضر، می‌توان گفت سواد سلامت به طور مستقیم و غیرمستقیم بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا اثر می‌گذارد.
نتیجه‌گیری 
با شیوع بیماری کرونا، رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا از اهمیت بالایی برخوردار شده است. به نظر می‌رسد عوامل متفاوتی بر این رفتارهای پیشگیرانه مؤثر باشند. این پژوهش نشان داد که سواد سلامت از طریق متغیرهای میانجی، مانند باور به اطلاعات رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا مؤثر است. 
این پژوهش نیز دارای محدودیت هایی است که می‌توان به نوع نمونه‌گیری آن اشاره کرد. بنابراین هنگام تعمیم نتایج به گروه‌های دیگر باید احتیاط کرد. محدودیت دیگر این پژوهش با توجه به شیوع بیماری و عدم دسترسی به افراد، تکمیل پرسش‌نامه‌ها به صورت آنلاین بود که می‌تواند با میزانی سوگیری همراه باشد. پیشنهاد می‌شود که این پژوهش در شهرها و نمونه‌های دیگر تکرار شود. همچنین پیشنهاد می‌شود که به نقش میانجی دیگر متغیرها در رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کرونا با روش معادلات ساختاری پرداخته شود. با توجه به تأثیر رسانه در ترویج سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه، کارشناسان رسانه، بیمارستان‌ها و پزشکان می‌توانند با تولید برنامه‌های هدفمند به نقش خود در ترویج الگوی رفتاری مناسب بیشتر توجه کنند. همچنین پیشنهاد در برنامه‌های آموزشی و روان‌شناسی در آموزش و پرورش، به ضرورت آموزش مسئولیت‌پذیری پرداخته شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه شهید چمران اهواز قرار گرفته است (کد اخلاق:EE/1400.2.24.14542/SCU.AC.IR). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت‌کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت‌کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن‌ها محرمانه نگه داشته شد.

حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

مشارکت نویسندگان
 تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

Refrences

1. Zhao E, Wu Q, Crimmins EM, Ailshire JA. Media trust and infection mitigating behaviors during the COVID-19 pandemic in the USA. BMJ Glob Health. 2020; 5(10):e003323. [DOI:10.1136/bmjgh-2020-003323] [PMID] [PMCID]
2. Nguyen TT, Le NT, Nguyen MH, Pham LV, Do BN, Nguyen HC, et al. Health literacy and preventive behaviors modify the association between pre-existing health conditions and suspected COVID-19 symptoms: A multi-institutional survey. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(22):8598. [DOI:10.3390/ijerph17228598][PMID][PMCID]
3. Toussaint LL, Cheadle AD, Fox J, Williams DR. Clean and contain: Initial development of a measure of infection prevention behaviors during the COVID-19 pandemic. Ann Behav Med. 2020; 54(9):619-25. [DOI:10.1093/abm/kaaa064][PMID][PMCID]
4. Sentell T, Vamos S, Okan O. Interdisciplinary perspectives on health literacy research around the world: more important than ever in a time of COVID-19. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(9):3010. [DOI:10.3390/ijerph17093010][PMID][PMCID]
5. Li S, Feng B, Liao W, Pan W. Internet use, risk awareness, and demographic characteristics associated with engagement in preventive behaviors and testing: Cross-sectional survey on COVID-19 in the United J Med Internet Res. 2020; 22(6):e19782. [DOI:10.2196/preprints.19782][PMID][PMCID]
6. Oh SH, Lee SY, Han Ch. The effects of social media use on preventive behaviors during infectious disease outbreaks: The mediating role of self-relevant emotions and public risk perception. Health Commun. 2021; 36(8):972-81. [DOI:10.1080/10410236.2020.1724639][PMID]
7. Chang KC, Strong C, Pakpour AH, Griffiths MD, Lin CY. Factors related to preventive COVID-19 infection behaviors among people with mental illness. J Formos Med Assoc. 2020; 119(12):1772-80. [DOI:10.1016/j.jfma.2020.07.032][PMID][PMCID]
8. Soroush M. [Personal and social responsibility, altruism and social trust: A study of adolescents in Shiraz (Persian)]. J Appl Sociol. 2012; 23(2):193-211. https://jas.uac.ir/article_18267.html
9. Ahmadi S, Mirfardi A, Zarei Gh. [An investigation of the relationship between responsibility and attitude towards saving water (Persian)]. J Appl Sociol. 2012; 24(2):185-200. https://jas.ui.ac.ir/article_18309.html
10. Han H, Lee S, Kim JJ, Ryu HB. Coronavirus Disease (COVID-19), traveler behaviors, and international tourism businesses: Impact of the Corporate Social Responsibility (CSR), knowledge, psychological distress, attitude, and ascribed responsibility. Sustainability. 2020; 12(20):8639. [DOI:10.3390/su12208639]
11. Kalantari S, Adibi M, Rabbani R, Ahmadi S. [An investigation on apathy and altruism in urban society of Iran (Persian)]. Daneshvar Raftar. 2007; 14(22):27-35. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=68177
12. Khazaee-Pool M, Shahrousvand Sh, Naghibi SA. [Predicting Covid-19 preventive behaviors based on health belief model: An Internet-based study in Mazandaran province, Iran (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2020; 30(190):56-66. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-15530-en.html
13. Aghamolaei T, Hosseini Z, Hosseini F, Ghanbarnejad A. [The relationship between health literacy and health promoting behaviors in students (Persian)]. J Prev Med. 2016; 3(2):36-43. http://jpm.hums.ac.ir/article-1-173-fa.html
14. Li Sh, Cui G, Kaminga AC, Cheng S, Xu H. Associations between health literacy, eHealth literacy, and COVID-19-related health behaviors among Chinese college students: Cross-sectional online study. J Med Internet Res. 2021; 23(5):e25600. [DOI:10.2196/25600][PMID][PMCID]
15. Han H, Hwang J. Norm-based Loyalty Model (NLM): Investigating delegates’ loyalty formation for environmentally responsible conventions. Int J Hosp Manag. 2015; 46:1-14. [DOI:10.1016/j.ijhm.2015.01.002]
16. De Groot JIM, Steg L. Morality and prosocial behavior: The role of awareness, responsibility, and norms in the norm activation model. J Soc Psychol. 2009; 149(4):425-49. [DOI:10.3200/SOCP.149.4.425-449][PMID]
17. Oliver RL. Satisfaction: A behavioral perspective on the consumer: A behavioral perspective on the consumer. 2^nd Routledge; 2014. https://books.google.com/books?id=TzrfBQAAQBAJ&printsec=
18. Skrondal A, Rabe-Hesketh S. Generalized latent variable modeling: Multilevel, longitudinal, and structural equation models. 1^st Boca Raton, Florida: Chapman and Hall/CRC Publlication; 2004. https://books.google.com/books?id=e1DcsgEACAAJ&dq=
19. Hooman HA. [Structural equation modeling with Lisrel application (Persian)]. 1^st Tehran: Samt; 2005. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2060723
20. World Health Organization. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) situation report - 95 [Internet]. 2020 [Updated 2020 April 24]. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200424-sitrep-95-covid-19.pdf
21. Chang KC, Hou WL, Pakpour AH, Lin CY, Griffiths MD. Psychometric testing of three COVID-19-related scales among people with mental illness. Int J Ment Health Addict. 2020; July. [DOI:10.1007/s11469-020-00361-6][PMID][PMCID]
22. Montazeri A, Tavousi M, Rakhshani F, Azin SA, Jahangiri K, Ebadi M, Naderimagham Sh, et al. [Health Literacy for Iranian Adults (HELIA): Development and psychometric properties (Persian)]. Payesh. 2014; 13(5):589-99. http://payeshjournal.ir/article-1-279-en.html
23. Sørensen K, Brand H. Health literacy--a strategic asset for corporate social responsibility in Europe. J Health Commun. 2011; 16(Suppl 3):322-7. [DOI:10.1080/10810730.2011.606072][PMID]
24. Peyvand M, Kargar Sh, Hajizade F. The role of health literacy promotion in epidemic control corona 19. J Health Lit. 2020; 5(1):9-11. [DOI:10.22038/JHL.2020.47609.1109]
25. McKinnon S, Gorman-Murray A, Dominey-Howes D. Disasters, queer narratives, and the news: How are LGBTI disaster experiences reported by the mainstream and LGBTI media? J Homosex. 2017; 64(1):122-44. [DOI:10.1080/00918369.2016.1172901][PMID]
26. Ayeneh M, Hosseinpour M. [Investigating the influence of factors effective in using social media on improving e-health literacy of citizens in crisis (Persian)]. J Health Biomed Inform. 2021; 8(1):84-93. http://jhbmi.ir/article-1-545-en.html
27. Hashemi SA, Hamrahi M. [Social responsibility (Persian)]. Paper presented at: 3^rd International Conference on Modern Research’s in Management, Economics & Accounting. 15 March 2016; Istanbul, Turkey. https://civilica.com/doc/554689/
28. Spencer M, Kemp N, Cruickshank V, Otten C, Nash R. An international review to characterize the role, responsibilities, and optimal setting for health literacy mediators. Glob Pediatr Health. 2021; 8. [DOI:10.1177/2333794X211025401][PMID][PMCID]