بررسی ید ادرار به روش سندل کولتوف در کودکان شهری و روستایی مراجعه کننده به درمانگاه شهید مطهری شیراز و روستای شهرستان مرودشت در سال 1397 - 1396

مقدمه
عملکرد اصلی ید در بدن تأمین یک ماده اولیه برای سنتز هورمون‌های تیروئیدی شامل تیروکسین و تری‌یدوتیرونین است. هورمون‌های تیروئیدی برای رشد طبیعی بدن و ساختارهایی مانند مو، ناخن‌ها، پوست و دندان‌ها ضروری هستند [1].
عواقب و پیامدهای کمبود ید عبارت‌اند از: گواتر اندمیک، کم‌کاری تیروئید، کاهش رشد جسمانی، عقب‌ماندگی ذهنی، کاهش قدرت باروری، افزایش مرگ‌ومیر پیش از تولد، کرتینیسم، مرگ‌و‌میر شیرخواران و کودکان و آنومالی‌های مادرزادی [2، 3]. در حالی که کمبود ید همه گروه‌های سنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ولی نوزادان، شیرخواران، زنان باردار و کودکان سنین مدرسه بیشترین گروه آسیب‌پذیر هستند [4]. فرایند افزودن ید به نمک طعام به عنوان مؤثرترین و در عین حال ارزان‌ترین روش برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی ازکمبود ید محسوب می‌شود [5].
بهترین روش‌ها برای ارزیابی میزان ید تغذیه‌ای، بررسی سایز تیروئید، میزان TSH، بررسی میزان ید ادرار و تیروگلوبولین سرم است. روش آخر وضعیت ید را در ماه ها یا سال‌های گذشته نشان می‌دهد. در حالی که ید ادرار میزان ید دریافتی اخیر را نشان می‌دهد [6]. بررسی ید ادراری یک روش پذیرفته‌شده، حساس و به‌صرفه از نظر اقتصادی است [7].
در کشور ایران هم اختلالات ناشی از کمبود ید، با تظاهرات بالینی گسترده‌ای همراه بوده و یکی از مشکلات عمده بهداشتی‌تغذیه‌ای کشور محسوب می‌شود. به همین جهت مبارزه با آن یکی از اولویت‌های بهداشتی کشور تلقی می‌شود. طبق آخرین بررسی‌های انجام‌شده، در کشور 93 درصد مردم ساکن مناطق روستایی و 97 درصد مردم شهر نشین از نمک یددار استفاده می‌کنند. بنابراین بهترین روش اطمینان از کافی بودن میزان ید نمک‌های یددار و مصرف آن توسط خانوارها، بررسی میزان دفع ید ادراری است [8]. بر اساس توصیه سازمان بهداشت جهانی، معیار کفایت ید در یک جمعیت، میانه ید ادراری بیشتر از 10 میکروگرم در دسی‌لیتر است و بیشتر از 20 درصد از جمعیت آن جامعه می‌بایست ید ادراری کمتر از 5 میکروگرم در دسی‌لیتر داشته باشند [9]. به عبارتی دیگر بر اساس پیشنهاد این سازمان، میانه ید دفعی ادرار مساوی و بیشتر از 10 میکروگرم در دسی‌لیتر در یک جمعیت به عنوان وضعیت بدون کمبود ید، بین 5/1 – 9/9 میکروگرم در دسی‌لیتر کمبود خفیف، بین 2/1 – 5 میکروگرم در دسی‌لیتر کمبود متوسط و کمتر از 2 میکروگرم در دسی‌لیتر به عنوان کمبود شدید توصیف شد [10].
هدف از این مطالعه، ارزیابی وضعیت ید ادراری و مقایسه ید ادراری کودکان سنین 6-16ساله در دو منطقه شهری و روستایی و اندازه‌گیری ید ادرار با روش سندل کولتوف و مقایسه دو شاخص مختلف برای نشان دادن کمبود ید است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی و به روش مقطعی انجام شد. جمعیت مورد مطالعه کودکان 16‌–‌6‌ساله ساکن استان فارس بودند که به صورت تصادفی ساده از دو منطقه شهری و روستایی جمع‌آوری شدند. جمعیت شهری از کودکان مراجعه‌کننده به آزمایشگاه درمانگاه مطهری شیراز و جمعیت روستایی از دو مدرسه یکی از روستاهای شهرستان مرودشت جمع‌آوری شدند. معیار خروج از مطالعه، داشتن هر نوع بیماری مشخص از قبل، از جمله بیماری‌های تیروئیدی یا بیماری‌های کبدی و کلیوی بود. حجم کل نمونه 230 نفر شامل 128کودک ساکن مناطق شهری و 102 کودک از مناطق روستایی بود. در این مطالعه از همه کودکان شهری و روستایی، به صورت تصادفی نمونه ادرار گرفته شد. به این ترتیب که حدود 10 سی‌سی ادرار کودکان در ظروف پلاستیکی تمیز و درب‌دار جمع آوری شد و در شرایط منهای 20 درجه سانتی‌گراد جهت بررسی کراتینین و ید نگهداری شد. از همه نمونه‌ها کراتینین (به روش ژافه‌) و ید به روش کمی و بر اساس هضم اسیدی اندازه‌گیری شد.
مشخصات کودکان با یک پرسش‌نامه شامل نام، نام خانوادگی، سن، جنس، سابقه بیماری‌های تیروئیدی و بیماری‌های کلیوی و یا سایر بیماری‌های مزمن، شهر یا روستای محل سکونت، نتیجه کراتینین ادرار و نتیجه ید ادرار تکمیل شد. کودکانی که از بیماری‌های ذکر‌شده رنج می‌بردند از مطالعه حذف شدند. از آنجا که غلظت ید ادرار توزیع طبیعی و نرمال ندارد، میانه ید ادرار گزارش شد. همچنین در همه نمونه‌ها شاخص ید ادراری بر کراتینین (UI/Cr ratio) محاسبه شد.
اندازه‌گیری ید ادرار به روش ساندل کولتوف [12 ،11] یک واکنش کینتیکی است، یعنی سرعت واکنش نسبت به زمان سنجیده می‌شود. این واکنش نقطه پایانی ندارد. بنابراین معیار ما، میزان ماده مورد‌آزمایش در یک زمان مشخص از واکنش است. در این تست میزان یُد در یک زمان مشخص بر مبنای استاندارد سنجیده می‌شود. در اولین مرحله این تست باید یُد از ترکیبات موجود در ادرار آزاد شود. با روش‌های مختلفی می‌توان این عمل را انجام داد که رایج‌ترین آن‌ها روش هضم اسیدی است. در این روش ترکیبات داخل ادرار با اسید کلریدریک در دمای بالا هضم می‌شوند و I2 آزاد می‌شود. هنگامی که ید به صورت I2 در محیط آزاد شد با اضافه کردن یون‌های ⁺AS ³ می‌توان I2 را به یون‌های Iˉ تبدیل کرد. سپس یون Iˉ می‌تواند ⁺Ce ⁴ را که زردرنگ است به⁺Ce ³ که بی رنگ می‌باشد تبدیل کند. سرعت بی‌رنگ شدن سریک در یک زمان مشخص مبنای این واکنش است. 
واکنش‌های مذکور به شرح زیر هستند:
یون‌های زرد‌رنگ سریک ⁺Ce ⁴ در حضور یون ارسنیک ⁺As ³ و ید به یون‌های بی‌رنگ سرو ⁺Ce ³ تبدیل می‌شوند و سرعت واکنش در مرحله بی رنگ شدن اندازه‌گیری می‌شود (فرمول شماره 1 و 2).

هرچه غلظت ید بیشتر باشد سرعت بی‌رنگ شدن بیشتر است و برعکس هرچه غلظت ید کمتر باشد سرعت بی‌رنگ شدن کمتر است. با مقایسه نمونه بیمار با نمونه‌های استاندارد که در شرایط مشابه اندازه‌گیری می‌شوند، غلظت ید در نمونه بیمار مشخص می‌شود.
درنهایت در یک نمودار با رسم غلظت هر استاندارد (محور افقی) بر حسب عدد خوانده‌شده در اسپکتروفتومتر (محور عمودی) یک منحنی استاندارد رسم می‌کنیم. میزان جذب اسپکتروفتومتری (optical density) هر نمونه را روی منحنی استاندارد پیدا کرده و سپس غلظت مربوط به آن را روی محور افقی پیدا می‌کنیم. این عدد غلظت ید ادرار را بر حسب میکروگرم بر دسی‌لیتر نشان می‌دهد.
جهت ارائه نتایج از آمار توصیفی استفاده شد و جهت تجزیه و تحلیل آماری از آزمون‌های فیشر دقیق و تست کاپا استفاده شد. سطح معنی‌داری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد. اطلاعات توصیفی به صورت میانگین، انحراف معیار، میانه و درصد بیان شد و از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 جهت آنالیز آماری استفاده شد. لازم به ذکر است این مطالعه با کد اخلاق در پژوهش IR.SUMS.MED.REC.1396.S252 مورد تصویب قرار گرفته است
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سنی کودکان 9/87 و انحراف معیار آن 2/56 بود. در تقسیم‌بندی بر اساس جنس 132 (57/39 درصد کودک پسر و 98 (42/6 درصد) کودک دختر بودند. در جمعیت شهری 74 (58/71 درصد) نفر پسر و 54 (42/18 درصد) نفر دختر بودند و در جمعیت روستایی 58 (56/68 درصد) نفر از جمعیت مورد بررسی را پسران و 44 (43/13 درصد) نفر را دختران تشکیل می‌دادند.
میانه دفع ید ادرار، در کل کودکان مورد بررسی 14/30 میکروگرم در دسی‌لیتر و در نقاط شهری و روستایی به ترتیب 15/6 و 12/9 میکروگرم در دسی‌لیتر محاسبه شد. همچنین میزان دفع ید بر اساس شاخص UI/Cr در کل کودکان 178/92 میکروگرم بر گرم و در نقاط شهری و روستایی به ترتیب 195/75 و 165/37 اندازه گرفته شد. بر اساس این تقسیم‌بندی در جمعیت مورد بررسی ما، از میان 230 کودک 190 نفر (82/6 درصد) در دسته وضعیت بدون کمبود ید قرار گرفتند. به این معنا که ید ادراری آن‌ها بیشتر یا مساوی 10 میکروگرم در دسی‌لیتر محاسبه شد. جدول شماره‌ 1 وضعیت دفعی ید را در جمعیت مورد‌مطالعه بر اساس ید دفعی ادرار نشان می‌دهد.

در جدول شماره 2 وضعیت دفع ید ادرار بر اساس محل زندگی نشان داده شده است که همان‌طور که مشاهده می‌شود، میانه ید ادراری کودکان مناطق شهری 15/6 میکروگرم در دسی‌لیتر و در مناطق روستایی 12/9 میکروگرم در دسی‌لیتر است که از 128 کودک شهری 15 نفر (11/7 درصد) و از 102 کودک روستایی 25 نفر (21/8 درصد) دچار کمبود ید هستند. تست آماری فیشر دقیق جهت مقایسه جمعیت شهری و روستایی از نظر کمبود ید تفاوت معنی‌دار را نشان داد. (0/029=‌P) همچنین بر اساس شاخص UI/Cr ratio میانه ید ادرار در جمعیت شهری 195/75 میکروگرم بر گرم و در جمعیت روستایی 165/37 میکروگرم بر گرم است.

در جدول شماره 3 وضعیت دفع ید ادرار بر حسب جنس نشان داده شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود میانه ید ادراری کودکان پسر 14/15 میکروگرم در دسی‌لیتر و کودکان دختر 14/7 میکروگرم در دسی‌لیتر است که از 132 کودک پسر 18 نفر (13/6 درصد) و از 98 کودک دختر 22 نفر (22/4 درصد) دچار کمبود ید هستند. تست آماری فیشر دقیق جهت مقایسه جمعیت کودکان پسر و دختر از نظر کمبود ید تفاوت معنی‌دار را نشان داد. (0/017=P‌) همچنین بر اساس شاخص UI/Cr ratio میانه ید ادرار در کودکان پسر 194/46 میکروگرم بر گرم و در کودکان دختر 159/97 میکروگرم بر گرم است.

در جدول شماره 4 میزان توافق دو تست ید ادراری و نسبت UI/Cr در پیش‌بینی کمبود ید بررسی شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود با در نظر گرفتن تست دفع ید ادرار بالاتر و مساوی 10 میکروگرم در دسی‌لیتر و تست UI/Cr بالاتر و مساوی50 میکروگرم بر گرم به عنوان نشان‌دهنده فقدان کمبود ید، 190 نفر از کودکان دارای ید نرمال هستند و با در نظر گرفتن تست دفع ید ادرار کمتر از 10 میکروگرم در دسی‌لیتر و تست UI/Cr کمتر از 50 میکروگرم بر گرم به عنوان نشان‌دهنده کمبود ید، 7 نفر از کودکان دچار کمبود ید هستند. 33 نفر از افرادی که با تست دفع ید ادراری کمبود ید را نشان دادند با تست UI/Cr دارای کمبود ید نبودند. با استفاده از Kappa test که برای بررسی توافق دو تست ید ادراری و تست UI/Cr استفاده شد میزان توافق دو تست 0/26 محاسبه شد که نشان می‌دهد میزان توافق نسبتاً خوبی میان تست‌های ید ادرار و تست UI/Cr وجود دارد.

بحث
دریافت ید در بدن از طریق مواد غذایی مختلفی صورت گیرد، اما میزان ید در انواع مواد غذایی به صورت طبیعی کم است و نیاز روزانه بدن را تأمین نمی‌کند. به همین دلیل نیاز به تأمین ید از طریق اضافه کردن به مواد غذایی وجود دارد. بعد از خوردن ید، بیشترین میزان آن وارد روده می‌شود، سپس در روده به یدید تبدیل شده و به سرعت جذب می‌شود. بیشترین میزان ید به غده تیروئید منتقل شده و در ساخت هورمون‌های تیروئیدی نقش دارد. برداشت ید اولین و اساسی‌ترین مرحله در تولید هورمون‌های تیروئید است [13 ،9].
اخیراً غلظت ید ادرار به عنوان پرکاربردترین مارکر بیوشیمیایی جهت تعیین وضعیت ید تغذیه‌ای یک جمعیت شناخته شده است [9]. همان‌طور که قبلاً هم ذکر شد، قابل اعتماد‌ترین روش جهت تخمین میزان ید دریافتی، اندازه‌گیری ید ادرار 24‌ساعته است، اما این روش دشوار و هزینه‌بر است و به همین دلیل در مطالعات اپیدمیولوژیک کاربردی ندارد. از این رو یک روش مناسب جهت ارزیابی وضعیت ید یک جمعیت، بررسی میزان ید ادرار در نمونه‌های تصادفی است. بررسی میانه غلظت ید ادرار در کودکان یک جامعه یک شاخص مهم برای اندازه‌گیری کفایت دریافت ید و همچنین یک روش ساده پایش وضعیت ید در آن جامعه است. غلظت ید در یک نمونه تصادفی ادرار معمولاً متغیر است و از روزی به روز دیگر و حتی در همان روز متفاوت است، به همین جهت بررسی میزان ید ادراری یک جمعیت، مقادیر میانه ید در آن جمعیت باید ارزیابی شود [15 ،14]. از دیگر معیارهای مورد استفاده جهت ارزیابی کفایت وضعیت ید دریافتی، استفاده از شاخص نسبت ید ادراری بر کراتنین (UI/Cr ratio) است که جهت اندازه‌گیری این معیار هم از نمونه‌های ادرار تصادفی استفاده می‌شود. به این دلیل که در نمونه‌های ادرار تصادفی، میزان رقت یا غلظت ادرار بر روی غلظت ید ادراری تأثیر‌گذار است، برای جبران این مشکل از این شاخص استفاده می‌شود. در هر فرد کراتینین به عنوان یک شاخص بیولوژیک، بیانگر سن، میزان توده بدنی و سایر ویژگی‌های متابولیسمی است. یکی از مهم‌ترین کاربردهای کراتینین ادراری، همسان‌سازی ترکیبات دفعی ادرار مانند ید است که در نبود ادرار 24‌ساعته کاربرد زیادی دارد [16 ،15]. همچنین در مطالعه‌ای که توسط سولدین انجام شد، نشان داده شده است که استفاده از کراتینین جهت حذف متغیرهایی مانند حجم ادرار بسیار مؤثر بوده است و نتایج به‌دست‌آمده با نتیجه نمونه ادرار 24‌ساعته مطابقت بیشتری دارد [14]. به علاوه بر اساس مطالعه کونو و همکاران از کشور ژاپن، نسبت ید بر کراتینین، ارائه‌دهنده معیار مناسبی از وضعیت ید دریافتی افراد است [17]. البته توجه به این نکته حائز اهمیت است که در استفاده از این شاخص نیز نقاط ضعفی وجود دارد. از جمله اینکه ممکن است میزان ید ادرار را در افرادی که سوء‌تغذیه دارند و سطح کراتینین ادراری آن‌ها پایین است، بیشتر از میزان واقعی نشان می‌دهد [16]. در مطالعه حاضر برای بررسی کفایت ید ادرار در جمعیت مورد‌مطالعه از هر دو روش اندازه‌گیری ید ادرار تصادفی و نسبت ید به کراتینین ادراری استفاده شده است. در هر دو شاخص، پارامتر میانه اندازه‌گیری شده است و در‌نهایت میزان توافق این شاخص‌ها با هم مقایسه شده است که طبق محاسبات انجام‌شده به نظر می‌رسد که این دو شاخص توافق نسبتاً خوبی با هم دارند .
در سراسر دنیا 400 میلیون نفر دچار بیماری گواتر اندمیک هستند و حدود 5/1 میلیارد نفر ساکن مناطقی با کمبود ید هستند. با توجه به اینکه در کشور ما از دیرباز کمبود ید و گواتر یکی از مشکلات تغذیه‌ای عمده بوده است، کمیته کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود ید در سال 1368 تشکیل شد و تهیه و توزیع نمک ید‌دار در راستای مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود ید انجام شد [8]. با اجرای برنامه پیشگیری و کنترل کمبود ید از سال‌های گذشته، شاهد کاهش چشمگیر شیوع گواتر در کشور بوده‌ایم‌. بنابراین یکی از عوامل مهم کاهش شیوع گواتر‌، افزودن ید به نمک‌های مصرفی است [3].
در مطالعه حاضر میانه ید ادراری در کل کودکان مورد‌بررسی 14/30 میکروگرم در دسی‌لیتر محاسبه شد که نشان می‌دهد که وضعیت ید به صورت نرمال است. همچنین در جمعیت روستایی و شهری به صورت جداگانه هم وضعیت ید نرمال بود. بین کودکان روستایی و شهری و همچنین بین دو جنس دختر و پسر از نظر وجود کمبود ید اختلاف معنی‌داری وجود داشت که این یافته با برخی از مطالعات دیگر هم‌خوانی نشان داده و با برخی مغایرت داشت. در مطالعه ما میزان کمبود ید در جمعیت روستایی (21/8 درصد) و در جنس دختر (22/4 درصد) نسبت به جمعیت شهری (11/7 درصد) و جنس پسر (13/6 درصد) بیشتر مشاهده شد. با توجه به اینکه مهم‌ترین علت کمبود ید در یک جمعیت، دریافت کم این ماده از طریق مواد غذایی است قاعدتاً در مطالعه ما هم برای بررسی دقیق‌تر علت کمبود ید می‌بایست رژیم غذایی کودکان مورد مطالعه قرار می‌گرفت که با توجه به محدودیت‌های مطالعه این اقدام صورت نگرفت. در مطالعات گذشته تفاوت کمبود ید در بین پسران و دختران به دلیل ماهیت جنسیتی این دو گروه اثبات نشده است. به نظر می‌رسد برای بررسی علت تفاوت میزان کمبود ید در جمعیت‌های مختلف نیاز به مطالعات جداگانه همراه با بررسی رژیم غذایی و خصوصیات خاک و جغرافیای منطقه است. 
مطالعه‌ای در سال 1392 در شهرستان تربت حیدریه توسط مشکی و همکاران جهت بررسی وضعیت کفایت ید در کودکان 8 تا 10‌ساله شهرستان انجام شده است. در این مطالعه میانه ید ادرار در کل کودکان 21 میکروگرم در دسی‌لیتر محاسبه شد که مانند مطالعه ما بین جمعیت کودکان مناطق شهری و روستایی تفاوت معنی‌داری وجود داشت، ولی برخلاف مطالعه حاضر اختلاف معنی‌داری بین کودکان دختر و پسر مشاهده نشد [3].
بر اساس مطالعه‌ای که توسط مهران و همکاران در استان ایلام روی کودکان 7 تا 10‌ساله انجام شد، میانه دفع ید ادراری کل کودکان 15/4 میکروگرم در دسی‌لیتر بود و تفاوتی در شیوع گواتر و میزان کمبود ید کودکان شهری و روستایی و نیز بین پسر و دختر مشاهده نشد [18]. 
در مطالعه‌ای که در سال 1380 در استان آذربایجان غربی توسط شیخ الاسلام و همکاران بر روی کودکان‌10 – 7 ساله استان انجام شد میانه ید ادراری در کل کودکان 14/6 میکروگرم در دسی‌لیتر بود و اختلاف معنی‌داری بین کودکان شهری و روستایی و نیز بین دو جنس پسر و دختر دیده نشد [19].
همچنین یک مطالعه در استان لرستان توسط پادیاب و همکاران روی کودکان 10 – 7‌ساله انجام شد، تعداد 1200 کودک از نظر گواتر بررسی شدند و از 120 نفر نمونه ادارار اخذ شد. طبق این مطالعه میانه ید ادرار در کودکان این استان 17 میکروگرم در دسی‌لیتر بود و اختلاف معنی‌داری بین کودکان شهری و روستایی و نیز بین پسر و دختر در میزان کمبود ید دیده نشد [8].
یک بررسی دیگر تحت عنوان «بررسی میزان ید ادرار کودکان 10 – 8‌ساله مدارس تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی ایران در سال تحصیلی 1393 – 1394» توسط رحیمی بیرانوند و همکاران انجام شد که در این مطالعه 240 کودک دختر و پسر ساکن شهر و روستا به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و به صورت تصادفی وارد مطالعه شدند. میانه ید دفعی ادرار 18/49 میکروگرم در دسی‌لیتر اندازه‌گیری شد که در این مطالعه هم بین کودکان شهری و روستایی و نیز کودکان دختر و پسر تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد [20].
یک مطالعه توسط کاستا لیته و همکاران از کشور پرتغال روی کودکان 12‌–‌6‌ساله انجام شد که 2018 کودک وارد مطالعه شدند. میانه ید ادرار کودکان 9/12 میکروگرم در دسی‌لیتر و میانه نسبت UI/Cr 126میکروگرم بر گرم محاسبه شد که هر دو عدد نشان‌دهنده کفایت ید ادراری آن‌ها بود. میانه ید ادراری در پسران نسبت به دختران به طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر بود. این اختلاف همچنان با اندازه‌گیری شاخص UI/Cr قابل ملاحظه باقی ماند که این اختلاف معنا‌دار احتمالاً به واسطه دریافت مواد تغذیه‌ای بیشتر در گروه پسران است. همچنین در این مطالعه ارتباط معنی‌داری بین میانه ید ادرار و سن مشاهده شد. به طوری که میانه ید ادرار با افزایش سن کاهش چشمگیری نشان داد. با محاسبه شاخص UI/Cr تفاوت واضح‌تری دیده شد [21]. 
در مطالعه حاضر نقاط قوت و نقاط ضعفی وجود دارد. از جمله نقاط ضعف این بررسی تعداد افراد مورد‌مطالعه است که شاید جهت بررسی اپیدمیولوژیک کافی به نظر نمی‌رسد هر چند که بر اساس یک مطالعه که توسط آندرسن و همکاران صورت گرفته است، تعداد افراد مورد‌بررسی ما بالاتر از تعداد مورد‌نیاز (۱۲۵= n) جهت ارزیابی سطح ید در یک جمعیت است. بر اساس مطالعه آن‌ها، در این حالت سطح اطمینان ۹۵ درصد با میزان دقت ۱۰ درصد وجود دارد [22]. همچنین نوع نمونه‌گیری در این نوع مطالعات بهتر است به صورت خوشه‌ای باشد که مطالعه کنونی به دلیل محدودیت‌هایی امکان‌پذیر نبود. از نقاط قوت این مطالعه ارزیابی هم‌زمان میزان ید ادراری و شاخص UI/Cr در نمونه تصادفی ادرار صبحگاهی است. هرچند که جهت بررسی‌های اپیدمیولوژیک روش توصیه‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی، اندازه‌گیری ید ادرار تصادفی است، ولی به دلایلی که قبلاً ذکر شد در مطالعات دیگری استفاده از شاخص UI/Cr نیز به عنوان روشی کارا ذکر شده است. در انتها بیان این نکته حائز اهمیت است که سازمان بهداشت جهانی صرفاً جهت میانه ید ادرار تصادفی سطح معنی‌دار تعیین کرده است و هنوز در رابطه با سایر شاخص‌ها از جمله میزان UI/Cr و ید ادراری ۲۴‌ساعته اتفاق نظری وجود ندارد [23].
نتیجه‌گیری 
با توجه به مطالعه حاضر، نتایج دفع ید ادراری و همچنین شاخص UI/Cr ratio در جمعیت مورد‌مطالعه نشان داد که مقدار مصرف ید هم در جمعیت روستایی و هم در جمعیت شهری در کودکان 16‌–‌6‌ساله کافی است. البته میزان کمبود ید در جمعیت روستایی و جنس دختر بیشتر بود. همچنین مقایسه دو شاخص اندازه‌گیری ید ادرار و نسبت UI/Cr برای بررسی وضعیت ید بدن، توافق نسبتاً خوبی را نشان دادند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی شیراز قرار گرفته است (کد: IR.SUMS.MED.REC.1396.S252). 
حامی مالی
مقاله حاضر مستخرج از رساله‌ی دکترای نویسنده اول در گروه آموزشی پاتولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز با شماره طرح 13308 است. 
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، تحقیق و بررسی: محمد حسین انباردار، افروز افشاری، محمدجواد اشرف؛ نگارش پیش‌نویس: افروز افشاری؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: محمدحسین انباردار. 
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از پرسنل مرکز بهداشت شهدای والفجر، بالاخص سرکار خانم دهقانی که در طی انجام این طرح پژوهشی یاری‌گرمان بودند تشکر و قدردانی می‌شود. همچنین از دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز جهت تأمین اعتبار این طرح پژوهشی تشکر می‌کنیم. 

References

1. Balaji K, Narayana G, Sudheer M, Hima Vani KV, Padma A. Assessment of iodine deficiency by analysing urinary iodine levels. Int J PharmTech Res. 2010; 2(4): 2357-63. https://www.sphinxsai.com/Oct_dec_2010_vol2_no.4/PharmTech_vol2_no.4_1_pdf/PT=35%20(2357-2363).pdf
2. Keno T, Ahrens C, Lauvai J, Kurabachew H, Biesalski HK, Scherbaum V. Iodine status in pregnant women and school children of the Aira district in Ethiopia. NFS J. 2017; 7:1-7. [DOI:10.1016/j.nfs.2017.03.001]
3. Moshki M, Alinezhad Zarmehri J, Hosseini Z, Kameli M. [Evaluation of iodine sufficiency in school children of Torbathaydareyeh city, province 2013 (Persian)]. J Univ Med Sci Torbat Heydareyeh. 2014; 2(1):41-6. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=513155
4. Shakya PR, Gelal B, Lal Das BK, Lamsal M, Pokharel PK, Nepal AK, et al. Urinary iodine excretion and thyroid function status in school age children of hilly and plain regions of Eastern Nepal. BMC Res Notes. 2015; 8:374. [DOI:10.1186/s13104-015-1359-6] [PMID] [PMCID]
5. Meng F, Zhao R, Liu P, Liu L, Liu S. Assessment of iodine status in children, adults, pregnant women and lactating women in iodine-replete areas of China. PLoS ONE. 2013; 8(11):e81294. [DOI:10.1371/journal.pone.0081294.] [PMID] [PMCID]
6. Naghiaee Y, Lotfi MH, Mozaffari-Khosravi H, Hajimirzadeh M, Amini F, Pirmadah F. Urine Iodine status of 8-10-year Old school children in Yazd Province during ten years (2007-2016). J Nutr Food Secur. 2017; 2(3):195-200. http://jnfs.ssu.ac.ir/article-1-67-en.html
7. World Health Organization. Urinary iodine concentrations for determining iodine status in populations. Geneva: World Health Organization; 2013. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/75584/WHO_NMH_NHD_EPG_12.1_eng.pdf?sequence=1
8. Padyab M, Sheikholeslam R, Azadbakht M, Mehran L, Haj-forosh S, Azizi F. [The prevalence of goiter and urinary iodine exertion in school-aged children in Lorestan province (Persian)]. Yafte. 2006; 8(1):29-35. http://yafte.lums.ac.ir/article-1-1049-en.html
9. Soldin OP, Soldin SJ, Pezzullo JC. Urinary iodine percentile ranges in the United States. Clinica Chim Acta. 2003; 328(1-2):185-90. [DOI:10.1016/S0009-8981(02)00429-1]
10. Hedayati M, Mirmiran P, Hatamizadeh P, Jafarzadeh H, Hajipour R, Azizi F. [Prevalence of goiter and urinary iodine in 7-10 year-old school children of Ardabil, 2001 (Persian)]. J Ardabil Univ Med Sci. 2006; 6(3):300-5. http://jarums.arums.ac.ir/article-1-436-en.html
11. Sandell EB, Kolthoff IM. Micro determination of iodine by catalytic method. Mikrochim Acta. 1937; 1:9-25. [DOI:10.1007/BF01476194]
12. Pino S, Fang SL, Braverman LE. Ammonium persulfate: A new and safe method for measuring urinary iodine by ammonium persulfate oxidation. Exp Clin Endocrinol Diabetes. 1998; 106 (Suppl 3):S22-7. [DOI:10.1055/s-0029-1212041] [PMID]
13. Rohner F, Zimmermann M, Jooste P, Pandav C, Caldwell K, Raghavan R, Raiten DJ. Biomarkers of nutrition for development--iodine review. J Nutr. 2014; 144(8):1322S-42S. [DOI:10.3945/jn.113.181974] [PMID] [PMCID]
14. Soldin OP. Controversies in urinary iodine determinations. Clin biochem. 2002; 35(8):575-9. [DOI:10.1016/S0009-9120(02)00406-X]
15. Montenegro-Bethancourt G, Johner SA, Stehle P, Neubert A, Remer T. Iodine status assessment in children: Spot urine iodine concentration reasonably reflects true twenty-four-hour iodine excretion only when scaled to creatinine. Thyroid. 2015; 25(6):688-97. [DOI:10.1089/thy.2015.0006] [PMID]
16. Kim HK, Lee SY, Lee JI, Jang HW, Kim SK, Chung HS, et al. Usefulness of iodine/creatinine ratio from spot-urine samples to evaluate the effectiveness of low-iodine diet preparation for radioiodine therapy. Clin Endocrinol. 2010; 73(1):114-8. [DOI:10.1111/j.1365-2265.2009.03774.x]
17. Konno N, Yuri K, Miura K, Kumagai M, Murakami S. Clinical evaluation of the iodide/creatinine ratio of casual urine samples as an index of daily iodide excretion in a population study. Endocr J. 1993; 40(1):163-9. [DOI:11507/endocrj.40.163] [PMID]
18. Mehran L, Sheikholeslam R, Hajipour R, Soleimani B, Asgari GR, Azizi F. [Prevalence of goiter and urinary iodine rate among the school-aged children in Ilam (Persian)]. J Ilam UnivMed Sci. 2005; 13(2):48-55. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=49537
19. Shykholeslam R, Hamisi A, Ajami B, Tashakori N, Padyab M, Azizi F. Goiter survey and urinary iodine concentration in 7-10-year-old children, Azarbayejan-Gharbi Province, 2001. J Res Med Sci. 2007; 31(1):7-11.http://pejsbmu.ac.ir/article-1-347-en.html
20. RahimiByranvand F, Farzad L, JoneidiJafary A, Goshtaei M, Shoaei T. [Monitoring of urinary iodine status among school children aged 8-10 years in schools under monitoring by Iran University Medical Sciences in 2015 (Persian)]. Razi J Med Sci. 2017; 23(151):68-76. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=544260
21. Costa Leite J, Keating E, Pestana D, Cruz Fernandes V, Maia ML, Norberto S, et al. Iodine status and iodised salt consumption in Portuguese school-aged children: The iogeneration study. Nutrients. 2017; 9(5):458. [DOI:10.3390/nu9050458] [PMID] [PMCID]
22. Andersen S, Karmisholt J, Pedersen KM, Laurberg P. Reliability of studies of iodine intake and recommendations for number of samples in groups and in individ Br J Nutr. 2008; 99(4): 813-8. [DOI:10.1017/S0007114507842292] [PMID]
23. Vejbjerg P, Knudsen N, Perrild H, Laurberg P, Andersen S, Rasmussen LB, Ovesen L, Jørgensen T. Estimation of iodine intake from various urinary iodine measurements in population st Thyroid. 2009; 19(11):1281-6. [DOI:10.1089/thy.2009.0094] [PMID]