Document Type : Original Article
Authors
1 Pediatric Gastroenterology and Hepatology Research Center, Zabol University of Medical Sciences, Zabol, Iran
2 Department of Physical Education and Sports Science, Faculty of Sports Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
3 Department of Physical Education and Sports Science, Tehran University, Tehran, Iran
4 Department of Physical Education and Sports Science, Takestan Branch,Islamic Azad University, Takestan, Iran
5 Department of Physical Education and Sports Science, Faculty of Sports Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
6 Department of Physical Education and Sports Science, Takestan Branch, Islamic Azad University, Takestan, Iran.
Abstract
Keywords
مقدمه
دیابت شیرین نوع 1 یکی از بیماریهای متابولیک است که در گذشته دیابت وابسته به انسولین نامیده میشد و احتمال بروز این بیماری در هر سنی امکان دارد، اما در کودکان و جوانان شایعتر است. بدن افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ قادر به تولید انسولین کافی نیست. در این نوع از دیابت تخریب سلولی سلولهای بتا در پانکراس اتفاق میافتد [1]. اگرچه دیابت نوع 1 در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما اوج بروز آن در اوایل بلوغ است [1]. دیابت نوع 1 به عنوان یکی از شایعترین اختلالات اندوکرینی در کودکان است که تقریباً از هر 300 تا 500 نفر، 1 کودک زیر 18ساله را مبتلا میکند [2] و درمان اصلی آن استفاده از انسولین برای کنترل قند خون در این بیماران است [3]. در کشور ایران، دیابت در رأس بیماریهای غیرواگیر کشور قرار دارد و بروز سالانه دیابت نوع 1 را در ایران 3/7 مورد در هر صد هزار نفر برآورد کردهاند [4]. این آمار ابتلا در سرتاسر جهان از 1 تا 35 مورد در هر صد هزار نفر جمعیت زیر 14 سال متغیر است [4]. سابقه بیماری در والدین موجب افزایش ریسک ابتلا حدود 3-7 درصد، در مقایسه با میزان ریسک کمتر از 1 درصد در جمعیت عمومی تا حدود سن 20 سالگی میشود. فراوانی تجمعی در میان دوقلوهای همسان مبتلا به دیابت نوع 1 کمتر از 50 درصد است. بنابراین اکثر افراد استعداد ژنتیکی ابتلا به دیابت نوع 1 را توسعه نمیدهند [1]. شیوع دیابت نوع 1 در بین کودکان در تمام نقاط دنیا رو به افزایش است که علت اصلی آن معلوم نیست [5]. این بیماری بهشدت در ارتباط با عوارض میکرووسکولار و ماکرووسکولار است که مکانیسمهای پاتوفیزیولوژی آنها متنوع و گاهی نامشخص است [6]. کنترل قند خون در بیماران دیابتی منجر به کاهش بروز عوارض مزمن مرتبط با این بیماری و کاهش هزینههای درمان ناشی از آن میشود [4]. بر خلاف دیابت نوع 2 که به علت شیوع بیشتر در جامعه تحقیقات زیادی را به خود معطوف کرده است [7]، تحقیقات کمتری در خصوص مداخلات غیردارویی در دیابت نوع 1 انجام شده است. مداخله درمانی اصلی در دیابت نوع 1 و کنترل عوارض آن که در ارتباط با افزایش قند خون در این بیماری هستند، انسولیندرمانی است و بخش مهمی از آموزشهای پرستاری در این بیماران شامل آموزشهای مرتبط با مدیریت دیابت در خصوص کنترل گلیسمی در این کودکان است [4]. فعالیت بدنی منظم نقش مهمی را در مدیریت کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع 1 ایفا میکند، اما به عنوان درمان برای دیابت در نظر گرفته نمیشود [8]. درواقع دیابت نوع 1 به علت پاتوفیزیولوژی پیچیده آن، یک مشکل چالشبرانگیز برای مدیریت علائم مختلف فیزیولوژیکی و رفتاری است. با وجود اهمیت ورزش منظم در این افراد، مدیریت روشهای مختلف فعالیت بدنی، بهویژه برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و تأمینکننده مراقبتهای بهداشتی در این افراد بسیار دشوار است. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به علت عوامل مختلف، از جمله ترس از ورزش، اطلاعات محدود در خصوص برنامه ورزشی مناسب و نبودن امکانات مناسب ورزشی و روی آوری به سبک زندگی غیرفعال، به عنوان افراد غیرفعال از جمعیت عمومی با شاخص بدنی ناسالم هستند که حداقلِ فعالیت بدنی در هر هفته را انجام میدهند [9]. یکی از عوامل مرتبط با سطح پایین آمادگی جسمانی در این افراد به خاطر ترس از هیپوگلیسمی هنگام اجرای تمرینات یا پس از آن و همچنین هیپوگلیسمی شبانه است [4، 10]. ورزش منظم میتواند با بهبود پروفایل لیپیدی، ترکیب بدنی متناسب و اهداف آمادگی جسمانی و کنترل گلیسمی، سطح سلامت و تندرستی را ارتقا دهد. با این حال چندین مانع برای ورزش، برای فرد مبتلا به دیابت وجود دارد، از جمله ترس از هیپوگلیسمی، از دست رفتن کنترل گلیسمی و آگاهی نامناسب در مورد ورزشدرمانی [9]. مطالعات انجامشده در مورد تأثیر فعالیت بدنی بر کنترل گلیسمی در دیابت نوع 1 تاکنون تا حد زیادی نتوانستهاند فواید تمرینات ورزشی در کنترل قند خون ناشتا یا HbA1c را نشان دهند. این مطالعات عمدتاً روی نوجوانان یا بزرگسالان جوان انجام شده است و برنامههای تمرینی در بازه زمانی بین 1 تا 3 ماه بوده است، اما حتی یک برنامه 5ماهه نیز نتوانسته فواید گلیسمی را نشان دهد [11]. مطالعات برنامههای ورزش مقاومتی در دیابت نوع 1 نیز نتوانسته است فواید گلیسمی پایدار را نشان دهد [12 ,13]. که این نشاندهنده نیاز به تحقیقات بیشتر در این خصوص است.
یکی دیگر از روشهای کنترل گلیسمیک در بیماران دیابتی استفاده از مکملهای غیردارویی است [7]. قارچها از دیرباز به لحاظ خواص دارویی در کشورهای شرق آسیا مورد توجه بودهاند [14]. گانودرما لوسیدوم قارچی یکساله از تیره گانودرماتاسه است که مصرف دارویی دارد [14]. گانودرما به طور گستردهای برای ترویج طول عمر و سلامتی استفاده میشود [15]. قارچ گانودرما در طب سنتی درمان بسیاری از بیماریها مانند فشار خون بالا، آرتریت، هیپرکلسترولمی و قند خون تجویز میشود [16, 17]. همچنین این مکمل به عنوان درمان مکمل برای دیابت نیز شناخته شده است. در میان بسیاری از اجزای فعال بیولوژیکی گانودرما ، پلی ساکاریدها، پروتئوگلیکانها، پروتئینها و تریترپروئیدها، اثرات هیپوگلیسمی شناختهشدهای دارند که میتواند اثرات مثبتی بر کنترل گلیسمی در بیماران دیابتی داشته باشد [15].
استفاده از تمرینات ورزشی و مکمل گانودرما با توجه به اثرات مثبتی که بر کنترل قند خون دارند، میتوانند از بروز عوارض دیابت نوع 1 که در ارتباط با دیابت کنترلنشده و هیپرگلیسمی هستند، جلوگیری کنند و نقش مفیدی در کاهش عوارض این بیماری داشته باشند. با توجه به اینکه تاکنون تحقیقی در خصوص اثر تعاملی تمرینات ورزشی و مصرف گانودرما بر کنترل قند خون کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 انجام نشده است، تحقیق حاضر ضرورت مییابد. بنابراین هدف تحقیق حاضر مقایسه اثر 8 هفته تمرینات منتخب ورزشی و مصرف قارچ گانودرما بهتنهایی و ترکیبی بر کنترل قند خون کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 است.
روش بررسی
در تحقیق نیمهتجربی حاضر از بین دانشآموزان پسر مبتلا به دیابت نوع 1، 40 دانشآموز پسر با دامنه سنی 8 تا 15 سال به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در 4 گروه تمرینات ورزشی، مصرف گانودرما، تمرین ورزشی به همراه مصرف گانودرما و کنترل تقسیم شدند.
معیارهای ورود به مطالعه ابتلا به دیابت نوع 1، عدم ابتلا به مشکلات قلبیتنفسی حاد، عدم ابتلا به بیماریهای مزمن دیگر مانند آسم و بیماریهای عصبیعضلانی بود.
پس از اندازهگیریهای اولیه و مشخص شدن گروهها مداخلات تمرینی و مکمل با توجه به گروهها اعمال شد. برنامه تمرین در تحقیق حاضر به صورت تمرینات منتخب ورزشی بود که به مدت 8 هفته (3 جلسه در هفته و هر جلسه تمرین شامل تمرینات منتخب) تحت نظارت پژوهشگر اجرا شد. قبل از شروع مداخله تحقیق در یک برنامه آموزشی، بیماران به همراه خانواده نکات آموزشی در خصوص ملاحظات پزشکی را توسط پزشک متخصص دریافت کردند. تمام جلسات تمرین با حضور پزشک انجام شد.
قبل از شروع تمرین قند خون آزمودنیها با گلوکومتر چک شد و در صورت بیشتر بودن گلوکز خون از 200 میلیگرم بر دسیلیتر اجازه تمرین به آزمودنی داده نمیشد. باتوجه به اینکه کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است به خاطر تمرینات ورزشی دچار هیپوگلیسمی شبانه شوند، برنامه تمرینی به صورتی انجام شد که تمرینات در صبح انجام شود تا به خاطر تداخل انسولین و تمرین احتمال هیپوگلیسمی به حداقل برسد.
جلسات تمرینی در تحقیق حاضر شامل سه بخش زیر بود:
الف) گرم کردن: طول مدت گرم کردن 10 الی 15 دقیقه بود. در این مرحله آزمودنیها تمرینات هوازی سبک، تمرینات کششی ایستا و پویا و گرم کردن اختصاصی را انجام دادند.
ب) تمرین اصلی: طول مدت این مرحله 45 الی 60 دقیقه بود و برنامه تمرین، شامل ترکیبی از تمرینات هوازی، تمرینات بیهوازی، تمرینات مقاومتی، تمرینات عصبیعضلانی و تمرینات انعطافپذیری انجام شد. برنامه ارائهشده در تحقیق حاضر یک برنامه محققساخته بود که با توجه به دامنه سنی کودکان سعی شد با هدف ارتقای حرکات بنیادی ریز و درشت در این کودکان باشد. همچنین با توجه به این نکته، ترتیب تمرین نقش مهمی در ثبات گلوکز در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 دارد. تمرینات مقاومتی و بیهوازی در ابتدای تمرین و تمرینات هوازی در آخرین مرحله تمرین انجام شد [18]. همچنین در بین قسمتهای مختلف تمرین زمانهای استراحت برای کودکان در نظر گرفته شد. در هر زمان از تمرین اگر علائم هیپو گلیسمی (قند خون کمتر از 70 میلیگرم، سرگیجه، سردرد) یا هیپرگلیسمی (قند خون بالای 200 میلیگرم، افزایش ضربان قلب، سرخ شدن و داغ شدن پوست، تنفس شدید) آشکار میشد، ورزش فوراً قطع میشد و اقدامات پزشکی صورت میگرفت. تمرینات سرعتی و چابکی در تحقیق حاضر، شامل تمرینات استارتهای مستقیم و حرکات چابکی شامل جابهجایی، مانند دویدن و عبور از بین موانع با تغییر جهت در مسیر دویدن بود. همچنین از تمرینات چابکی شامل تغییر وضعیت بدن مانند حرکت بورپی به صورت نیمه و یا کامل نیز برای تمرینات چابکی استفاده شد. در این تحقیق سعی شد مدتزمان فعالیتهای سرعتی و چابکی کمتر از 6 ثانیه باشد و زمان ریکاوری بین تمرینات نیز بین 60-30 ثانیه متفاوت بود. در قسمت تمرینات مقاومتی نیز تمریناتِ با استفاده از وزن بدن و یا استفاده از وسایل تمرینی با توجه به سطح آمادگی جسمانی آزمودنیها انجام شد که شامل حرکات بالاتنه، مانند انواع حرکات شنا، بارفیکس اصلاحشده، پرتاب و دریافت توپ مدیسنبال، تمرین با کشهای الاستیک بود که شامل انواع حرکات و تمرینات میانتنه (حرکات کرانچ، درازنشست معمولی، بالا آوردن پاها به صورت صاف "شکم خلبانی"، فیله کمر، تمرینات پهلو و ...) بودند. برای تمرینات عضلات پایینتنه نیز از انواع حرکات اسکوات، لانگ با وزن بدن و در مراحل پیشرفتهتر با وزن توپهای تمرینی استفاده شد. همچنین بخشی از تمرینات ورزشی، شامل تمرینات عصبیعضلانی (پرتابها و دریافتها، پرشها و فرودها و ضربه زدن با دست و پا، مانند شوت کردن به سمت هدفهای مشخصشده و یا پرتاب توپ بسکتبال به سبد) بود. همچنین با افزایش سطح مهارت آزمودنیها برای افزایش دشواری کار، فواصل بیشتر شد و یا اینکه اندازه نقطه هدف کوچکتر شد. همچنین از تمرینات کششی به منظور بهبود سطح انعطافپذیری آزمودنیها استفاده شد که تمرینات آن در قسمت گرم کردن و در پایان قسمت سرد کردن قرار داده شده بود.
شدت تمرین: شدت تمرینات هوازی در تحقیق حاضر 50 تا 70 درصد ضربان قلب ذخیره انجام شد. محاسبه ضربان قلب ذخیره آزمودنیها با استفاده از فرمول کارونن (فرمول شماره 1) انجام شد [19].
1.
سن – 220= ضربان قلب بیشینه
ضربان قلب استراحت + ]درصد شدت × (ضربان قلب استراحت – ضربان قلب بیشینه)[= ضربان قلب هدف
ج) سرد کردن: مدت این مرحله 5 الی 10 دقیقه بود. آزمودنی با راه رفتن آرام و انجام حرکات ساده با شدت کم انجامش دادند.
در گروههای مصرف مکمل گانودرما و تمرین به همراه مکمل گانودرما، گانودرما روزانه به صورت بستههای 20 گرمی (ساخت شرکت بیز کشور ایران) به شکل دمنوش در حالت ناشتا مصرف شد (مصرف برای زیر 10 سال 3/2 مقدار بستهها بود).
در گروه کنترل هیچگونه مداخله تمرین یا مکمل انجام نشد و تنها برنامه تمرینی، برنامه هفتگی مدارس بود که همانند سابق انجام شد.
جهت بررسی متغیرهای وابسته خونگیری در دو مرحله 48 ساعت قبل و 72 ساعت پس از دورههای مداخله تمرین و مصرف مکمل به صورت ناشتا در ساعت 9-8 صبح انجام شد.
روشها و ابزار تجزیهوتحلیل دادهها
برای تجزیهوتحلیل دادهها از آمار توصیفی که شامل میانگین و انحراف معیار است، استفاده شد (جدول شماره 1).
برای تعیین طبیعی بودن دادهها و همگنی واریانسها به ترتیب از آزمون شاپیروویلک و آزمون لون استفاده شد. همچنین از آزمون استنباطی تی وابسته جهت مقایسه درونگروهی و از آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه تغییرات بینگروهی استفاده شد. کلیه عملیات آماری در سطح 0/05=α و با نرمافزار آماری SPSS نسخه 22 انجام شد.
یافتهها
در بررسی تغییرات درونگروهی، نتایچ آزمون تی وابسته (جدول شماره 2) نشان داد که کاهش معنیداری در سطح قند خون ناشتا (P>0/001) و هموگلوبین گلیکوزیله (0/023=P) در گروه ترکیبی تمرین ورزشی به همراه مصرف گانودرما مشاهده شد، اما تفاوت معنیداری در سطح قند خون 2ساعته (0/078=P) مشاهده نشد.
در گروه مکمل گانودرما کاهش معنیداری در سطح قند خون 2ساعته (0/014=P) مشاهده شد، اما تفاوت معنیداری در سطوح قند خون ناشتا (0/142=P) و هموگلوبین گلیکوزیله (0/076=P) مشاهده نشد. در گروه ورزش تفاوت معنیداری در هیچیک از متغیرهای قند خون ناشتا (0/278=P)، قند خون 2ساعته (0/229=P) و هموگلوبین گلیکوزیله (0/149=P) مشاهده نشد. در گروه کنترل افزایش معنیداری در سطح هموگلوبین گلیکوزیله (0/037=P) مشاهده شد، اما تفاوت معنیداری در سطوح قند خون ناشتا (0/770=P) و قند خون 2ساعته (0/129=P) مشاهده نشد.
در بررسی تغییرات بینگروهی، نتایچ آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (جدول شماره 3) نشان داد که تفاوت معنیداری در سطح قند خون 2ساعته (0/028=P و هموگلوبین گلیکوزیله (0/018=P) بین گروههای تحقیق وجود داشت، اما تفاوت معنیداری در قند خون ناشتا (0/260=P) مشاهده نشد.
همچنین در بررسیهای بیشتر، آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد با اینکه تفاوت معنیداری در تغییرات قند خون 2ساعته بین گروههای مداخله مشاهده نشد، اما تغیرات قند خون 2ساعته در گروه تمرین ورزشی به همراه مصرف گانودرما نسبت به گروه کنترل معنیدار بود (0/018=P). همچنین در بررسی تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله نیز با وجود اینکه تفاوت معنیداری بین گروههای مداخله مشاهد نشد، اما تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله در گروههای تمرین ورزشی (0/031=P) و تمرین ورزشی به همراه مصرف گانودرما (0/043=P) نسبت به گروه کنترل معنیدار بود.
بحث
در بررسی اثر تمرینات ورزشی بر کنترل گلیسمیک کودکان مبتلا به دیابت نوع 1، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که 8 هفته تمرین ورزشی موجب کاهش 3/4 درصدی در قند خون ناشتا، 2/4 درصدی در قند خون 2ساعته و 9 درصدی در هموگلوبین گلیکوزیله شد و تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله نسبت به گروه کنترل معنیدار بود. بهبود گلیسمیک در تحقیق حاضر که به صورت کاهش هموگلوبین گلیکوزیله به عنوان شاخصی از کنترل قند خون متوسط است. سالم و همکاران در ارزیابی تأثیر 6 ماه تمرین ورزشی (که ترکیبی از تمرینات ورزشی هوازی با دوچرخه و تریدمیل و تمرینات بیهوازی و مقاومتی بود) بر کنترل گلیسمی 196 بیمار مبتلا به دیابت نوع 1، گزارش کردند که تمرینات ورزشی موجب کاهش سطح HbA1c در گروههای ورزش میشود [20] که با نتایج تحقیق حاضر همخوانی داشت. قدیر و زانگانا نیز در تحقیقیشان گزارش کردند که تمرینات شنا موجب کاهش HbA1c در پسران مبتلا به دیابت نوع 1 شد [21] که با نتایج تحقیق ما همخوانی داشت. اما تونار و همکاران در تحقیقی با هدف بررسی اثر 12 هفته تمرینات پیلاتس بر 30 بیمار مبتلا به دیابت نوع 1 (سن 12 تا 17 سال)، پس از دوره تمرین تفاوت معنیداری در کنترل قند خون بیماران گزارش نکردند [22]. فوچسجیگر مایلر و همکاران نیز در تحقیقی به منظور بررسی اثر 4 ماه تمرینات ورزشی روی 26 بیمار مبتلا به دیابت نوع 1 با سابقه بیماری 10±20 سال و بدون آنژیوپاتیک آشکار، گزارش کردند که تمرینات ورزشی موجب افزایش معنیداری در سطح VO2max و کاهش معنیداری در دُز انسولین تزریقی در گروه تمرین میشود، اما تفاوت معنیداری در سطح HbA1c مشاهده نشد [23]. نتایج این تحقیقات با نتایج تحقیق حاضر همخوانی ندارد. علت این ناهمخوانی ممکن است به خاطر تفاوت در پروتکلهای تمرین در دو تحقیق باشد، چون در تحقیق حاضر پروتکل تمرین شامل ترکیبی از تمرینات هوازی و تمرینات مقاومتی بود.
در خصوص رابطه بین فعالیت بدنی و کنترل گلیسمی در دیابت نوع 1 میتوان گفت که تمرینات ورزشی موجب بهبود سیگنالینگ انسولین و درنتیجه افزایش حساسیت به انسولین در سلولهای حساس به انسولین مانند تارهای عضلانی میشود [24، 25]. ادمون و همکاران در تحقیقی نشان دادند که یک جلسه تمرین هوازی میتواند موجب کاهش سطح گلوکز خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 شود [26]. در تحقیق حاضر نیز پس از دوره تمرین کاهش معنیداری در گلوکز 2ساعته مشاهده شد. برانز و همکاران در متاآنالیزی عنوان کردند که ترکیب تمرینات هوازی و مقاومتی میتواند موجب بهبود حساسیت به انسولین در کودکان شود [27] و در طراحی تمرین برای بهبود حساسیت به انسولین باید به هر دو نوع تمرین توجه شود. از مکانیسمهای مؤثر بر بهبود حساسیت به انسولین پس از تمرینات ورزشی میتوان به مکانیسمهای ملکولی مؤثر در سیگنالینگ انسولین و همچنین افزایش کمّی ناقل غشایی گلوکز-4 (GLUT4)، پس از تمرینات ورزشی منظم در سلولهای عضلانی و همچنین افزایش تجمع GLUT4 در غشای سارکوپلاسم اشاره کرد [28, 29 ,30]. در همین خصوص نودسن و همکاران نشان دادند که تمرینات ورزشی موجب افزایش GLUT4 در وزیکولهای ذخیرهساز پاسخگو به انسولین و توبولهای T میشود. همچنین تجمع GLUT4 حساس به انسولین در سارکولما، غشای اندوزوم را افزایش میدهد [31]. البته در تحقیق حاضر سطح GLUT4 عضلانی آزمودنیها به خاطر تهاجمی بودن آزمون بیوپسی عضلانی، بررسی نشد که از محدودیتهای تحقیق حاضر است. با توجه به اینکه تمرینات ورزشی میتواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد، در این افراد هنگام تمرینات ورزشی و پس از تمرینات نیاز به مصرف مقادیر کمتری انسولین تزریقی است [32]. با توجه به اینکه تمرینات ورزشی منظم میتواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد و سطح قند خون را در طول تمرین ورزشی و همچنین ساعاتی پس از تمرین کاهش دهد، درمجموع آثار تجمعی تمرینات ورزشی منظم در کنار درمان دارویی بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، میتواند از آسیبهای هیپرگلیسمی مانند گلیکوزیله شدن پروتئینها و سلولهای سایر ارگانهای بدن جلوگیری کند و در درازمدت از عوارض میکروواسکولار و ماکروواسکولار دیابت جلوگیری شود [33، 34].
در گروه مصرف مصرف مکمل گانودرما کاهش 3/9 درصدی در قند خون ناشتا، 5/6 درصدی در قند خون 2ساعته و 2/8 درصدی در هموگلوبین گلیکوزیله مشاهده شد، اما این تغییرات نسبت به گروه کنترل معنیدار نبود. اروگلو و همکاران نیز در تحقیقی آزمایشگاهی که روی موشهای ویستار انجام شده بود، عنوان کردند که مصرف گانودرما اثری بر کاهش قند خون موشهای دیابتیشده با استرپتوزوتوسین نداشت [35] که با نتایج تحقیق حاضر همخوانی داشت. اما لی و همکاران در تحقیقی که به منظور بررسی اثر گانودرما لوسیوم بر قند خون موشهای دیابتیشده با استرپتوزوتوسین شد، گزارش کردند که پس از 28 روز درمان با گنودرما، وزن بدن و سطح سرمی انسولین افزایش یافت و سطح قند خون به طور معنیداری کاهش یافت [36]. علت تفاوت در نتایج تحقیق حاضر با این تحقیقات را میتوان به تفاوت در نمونه مورد پژوهش در این تحقیقات که تحقیقاتی حیوانی بودند با تحقیق حاضر که بیماران نمونههای انسانی بودند، نسبت داد، چون در نمونههای حیوانی القای دیابت به صورت دارویی است و اگرچه به عنوان تحقیقات آزمایشگاهی این تحقیقات کاربرد فراوان دارد، ولی در تعمیم این تحقیقات به انسان باید جانب احتیاط رعایت شود.
در گروه ترکیبی که در کنار 8 هفته تمرین ورزشی، مکمل گانودرما مصرف کرده بودند نیز کاهش 8/4 درصدی در قند خون ناشتا، 11/3 درصدی در قند خون 2ساعته و 8/5 درصدی در هموگلوبین گلیکوزیله مشاهده شد و تغییرات قند خون 2ساعته و هموگلوبین گلیکوزیله نسبت به گروه کنترل معنیدار بود. تاکنون تحقیقی که به صورت همزمان ترکیب تمرینات ورزشی را بر کنترل گلیسمیک بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 بررسی کرده باشد، یافت نشد، اما تحقیق حاضر برای اولینبار نشان داد که مصرف مکمل گانودرما اگرچه بهتنهایی موجب کاهش اندکی در شاخصهای گلیسمیک در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 میشود، اما در ترکیب با تمرینات ورزشی میتواند موجب مدیریت بهتر گلسمیک در این بیماران باشد. ایکسیائو و همکاران در بررسی اثرات ضددیابتی گانودرما گزارش کردند که مصرف گانودرما موجب کاهش سطح mRNA آنزیمهای تنظیمکننده گلوکز کبدی و افزایش نسبت P-AMPK)/AMPK) میشود. همچنین در بافت چربی اپیدیدیم، سطح mRNA GLUT4 را افزایش میدهد، اما سنتز اسید چرب، استیل کوا کربوکسیلاز و رزیستین را کاهش میدهد [17]. احتمالاً آثار تجمعی تمرین ورزشی و مصرف گانودرما بر کاهش قند خون و حساسیت انسولین توانسته این اثربخشی را بیشتر کند.
نتیجهگیری
در کل یافتههای تحقیق حاضر نشان داد که مصرف 8 هفته گانودرما اثر معنیداری بر کنترل گلیسمیک در کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 ندارد، ولی تمرینات ورزشی منتخب که ترکیبی از تمرینات هوازی، بیهوازی و مقاومتی بود که با توجه به نیازهای دامنه سنی کودکان و حرکات بنیادی کودکان طراحیشده بود موجب کنترل قند خون به صورت کاهش سطح هموگلوبین گلیکوزیله در این بیماران شد. همچنین به نظر میرسد ترکیبی از تمرینات ورزشی منتخب و مصرف گانودرما اثربخشی بیشتری نسبت به هر روش بهتنهایی دارد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی مراحل پژوهش در تحقیق حاضر توسط کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی زابل تأیید شد. شرکت کنندگان در تحقیق و والدین آنها از روند اجرای پژوهش آگاه بودند و شرکت آنها در تحقیق به صورت داوطلبانه بود و قبل از شروع تحقیق رضایت نامه آگاهانه از بیماران و والدین آنها گرفته شد؛ همچنین آزمودنیها مختار بودند که هر وقت قصد خروج از پژوهش را داشتند، آزاد باشند.
حامی مالی
این تحقیق هیچگونه کمک مالی از سازمانهای تأمین مالی در بخشهای عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی: اکبر قلاوند، حسین ساکی، فرزاد ناظم؛ تحقیق و بررسی: اکبر قلاوند، نسیم خادمی طاب، حافظ بهزادی نژاد، محسن بهبودی، فاطمه ضیغمی؛ ویراستاری و نهاییسازی: اکبر قلاوند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
Refrences